Με μια τελετή γεμάτη κόσμο, με χαρά και συγκίνηση, έκλεισε το φετινό 8ο Beyond Borders Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου.
Χαιρετισμό απηύθυναν ο Γιάννης Χρυσουλάκης, Γενικός Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, που εκπροσώπησε τον πρωθυπουργό, ο αντιδήμαρχος Καστελλορίζου, Στράτος Αμύγδαλος, η πρέσβυς του Καναδά Anne Karine Asselin, που αναφέρθηκε στις δυνατότητες συνεργασιών και συμπαραγωγών Ελλάδας και Καναδά, η πρέσβυς της Αυστραλίας Alison Duncan, που αποκάλυψε ότι η Αυστραλία, όπου ζουν 80.000 Καστελλορίζιοι, θα είναι τιμώμενη χώρα στο επόμενο φεστιβάλ, ενώ βραβεία απένειμαν ο Λεωνίδας Χριστόπουλος, Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής του ΕΚΟΜΕ και η Αθηνά Καρτάλου, Γενική Διευθύντρια του ΕΚΚ. Ο Michel Noll, διευθυντής διεθνούς ανάπτυξης του φεστιβάλ, προανήγγειλε ότι την επόμενη χρονιά θα υπάρχει και κριτική επιτροπή εφήβων, των οποίων η ματιά θα είναι πολύτιμη για το φεστιβάλ, ενώ η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ, Ειρήνη Σαρίογλου, ευχαριστώντας τους συνεργάτες και υποστηρικτές του φεστιβάλ μνημόνευσε τους στίχους του ποιητή Δημήτρη Παπακωνσταντίνου «Με τα λόγια οι χαμαιλέοντες, με τις πράξεις οι γενναίοι».
Στην τελετή προβλήθηκε η ταινία «Tricks on the Dead» του Jordan Paterson, μέσω της οποίας εξιστορείται και απλώνεται το νήμα του πρώτου μαζικού μεταναστευτικού ρεύματος των Κινέζων εργατών στην Ευρώπη. Μικροί, μεγάλοι, ντόπιοι και επισκέπτες από Ελλάδα και εξωτερικό διασκέδασαν μέχρι αργά το βράδυ με τη συναρπαστική παρέα της Ελένης Τσαλιγοπούλου, του Γιώργου Ανδρέου και της Κορίνας Λεγάκη που πάντρεψαν τα ηχοχρώματα της Ανατολής και της Δύσης σε ένα «Μουσικό αφιέρωμα μνήμης».
Στα δύο διαγωνιστικά τμήματα απονεμήθηκαν συνολικά 11 βραβεία: Βραβείο Καλύτερου Ιστορικού, Καλύτερου Κοινωνικού και Καλύτερου Πολιτικού Ντοκιμαντέρ, όλα με τη χορηγία της ΕΡΤ, Βραβείο Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ με χορηγία του ΕΚΚ, Ειδικό Βραβείο Μεσογειακής Φιλίας με χορηγία του ΕΚΟΜΕ, Ειδικό Βραβείο «Οδυσσέας» με χορηγία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, Βραβείο FIPRESCI, Βραβείο #ThisisEU Ευρωπαϊκές Αξίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, και Χρυσός, Αργυρός και Χάλκινος Φοίνικας μicro με υποστηρικτή το γερμανικό κρατικό κανάλι ZDF/Phoenix και την ΕΡΤ.
Στο Επίσημο Διαγωνιστικό τμήμα η κριτική επιτροπή απαρτίστηκε από τους/τις: Wolfgang Bergmann (Εκτ. Διευθυντή ARTE Γερμανίας, Πρόεδρο της Επιτροπής), Εύα Στεφανή (Σκηνοθέτρια/Ακαδημαϊκό), Karin Jurschick (Σκηνοθέτρια/Ακαδημαϊκό), Σταύρο Παπαγεωργίου (Σκηνοθέτη/Καλλιτεχνικό Διευθυντή του AEI Cyprus Film Festival) και Jordan Paterson (Σκηνοθέτη/Παραγωγό).
Τα βραβεία της Επιτροπής απονεμήθηκαν ως εξής:
Βραβείο Καλύτερου Ιστορικού Ντοκιμαντέρ, με χορηγό την ΕΡΤ: “Scenes with My Father” της Biserka Šuran (Ολλανδία). Για τη δημιουργική του καινοτομία στα είδη της ιστορίας και της αυτοβιογραφίας, όπου η ερμηνεία μεταξύ πατέρα, κόρης και κοινού μεταμορφώνει τις αναμνήσεις σε προσωπική θεραπεία και παίρνει ρίσκα που ανοίγουν το μυαλό μας, όσον αφορά τις μετασχηματιστικές δυνατότητες της τέχνης του ντοκιμαντέρ. Μέσω της εξερεύνησης των ατομικών αναμνήσεων και των κοινών τους τραυμάτων, αυτή η εξαιρετική ταινία παρουσιάζει τον αγώνα μιας οικογένειας Κροατο-Ολλανδών μεταναστών, που προσπαθεί να δώσει νόημα στη ζωή της με τη βαθιά κινηματογραφική ομορφιά ενός ονείρου.
Βραβείο Καλύτερου Κοινωνικού Ντοκιμαντέρ με χορηγό την ΕΡΤ: “Audrey Napanagka” τηςPenelope McDonald (Αυστραλία). Δεν θα ξεχάσετε την Audrey Napanagka, αφότου τη δείτε και την ακούσετε στη συγκινητική ταινία της Penelope McDonald. Δεν θα ξεχάσετε το πρόσωπο της Audrey, τη δύναμή της, τη θέρμη της – όπως και τον Σικελό σύντροφό της και τουλάχιστον δύο από τα τριάντα παιδιά που ανέθρεψε. Ως αυτόχθονας της φυλής Walpiri που ζει στην κεντρική Αυστραλία, η Audrey και η οικογένειά της αντιμετωπίζουν την απώλεια της πατρίδας τους και μαζί της, το βαθύ ξεριζωμό από τη φύση και τους παραδοσιακούς τρόπους να ζουν, να ονειρεύονται και να δημιουργούν κοινότητες. Έρχονται αντιμέτωποι με τον πραγματικό κοινωνικό και θεσμικό ρατσισμό της λευκής Αυστραλιανής κοινωνίας. Το ντοκιμαντέρ δεν κρύβει τα προβλήματα ούτε θυματοποιεί τους ήρωες. Αντίθετα, με μεγάλη ευαισθησία και σεβασμό γνωρίζουμε όλες τις πτυχές της Audrey και μαθαίνουμε πώς να επιμένουμε, ν’ αγαπάμε και να επιβιώνουμε. Η κινηματογραφίστρια έκανε γυρίσματα πάνω από δέκα χρόνια και γνώρισε καλά τους πρωταγωνιστές της. Η κριτική επιτροπή θαυμάζει επίσης το μοντάζ της ταινίας, που δημιουργεί ένα επικό διαγενεακό ταξίδι που θα συνεχίσει και μετά το θάνατο των πρωταγωνιστών. Δεν υπάρχει η γνωστή στη δυτικές αφηγήσεις κάθαρση και συμπέρασμα, αντιθέτως η δομή αφήγησης ανταποκρίνεται στις ονειρικές ιστορίες των αβορίγινων που βλέπουμε στις ζωγραφιές της Audrey. Από πολλές πλευρές η ταινία μας πάει πέρα από τα σύνορα.
Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Ντοκιμαντέρ με χορηγό την ΕΡΤ: “A Tale of Four Minorities” τουDavid Deri (Ισραήλ). Τέσσερις οικογένειες μας προσφέρουν ποικίλες εικόνες για το τι είναι σωστό και τι λάθος στην ισραηλινή κοινωνία. Γυρισμένες κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID, οι ζωές Μουσουλμάνων, Εβραίων, Υπερορθόδοξων, Εβραίων Θρησκευτικών Εποίκων και Εβραίων κοσμικών ομοφυλόφιλων οικογενειών αναλύονται στο μικροσκόπιο, με το φαινόμενο Ρασομόν (όπου διαφορετικοί εμπλεκόμενοι δίνουν αντικρουόμενες μαρτυρίες για το ίδιο γεγονός) να δημιουργεί ένα βαθύ πλέγμα πολλαπλών οπτικών. Η ταινία όχι μόνο μας προσφέρει μια διεισδυτική ματιά στις δυσκολίες μιας από τις πιο χρόνιες εστίες συγκρούσεων και απογοητεύσεων, αλλά είναι και μια μεγάλη παράφραση της ανθρωπότητας γενικά. Η προσωπική εμπλοκή του σκηνοθέτη δίνει, επίσης, στην ταινία μια αυθεντική και ειλικρινή ανατροπή και προσφέρει γοητευτικές και αστείες στιγμές σε έναν κόσμο γεμάτο παρεξηγήσεις: λες και όλα θα μπορούσαν να είναι πολύ καλύτερα, αν μπορούσαμε μερικές φορές να γελάμε.
Εύφημος μνεία δόθηκε στην ταινία “Underdog” τηςMariette Faber (Ολλανδία), που «λατρεύει τους πρωταγωνιστές της. Δείχνει πολλές πτυχές της ζωής και του θανάτου, των ανθρώπων και των ζώων και τη δύναμη του να μην τα παρατάς. Όλοι αγαπήσαμε την ταινία, καθώς υπήρξαν στιγμές που μας έκοψαν την ανάσα. Τι εξαιρετικό εύρημα!».
Εύφημος μνεία δόθηκε επίσης στην ταινία «What Remains on the Way» τωνJakob Kress και Danilo Do Carmo (Γερμανία, Βραζιλία, Μεξικό), μια έντονη ταινία που δείχνει από κοντά τι μπορεί να συμβεί σε ένα ταξίδι προς το άγνωστο και πόσο θαρραλέα μπορεί να είναι μια μητέρα, η οποία θέλει για τα παιδιά της και την ίδια να ξεφύγουν από την κόλαση. «Η ταινία τελειώνει στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού, όπου η Λίλιαν προστατεύεται από το προσωπικό μιας ΜΚΟ που προσπαθεί να βοηθήσει εκείνη και τα παιδιά της στο συνεχιζόμενο ταξίδι τους. Όλοι ξέρουμε, ότι το ταξίδι της θα μπορούσε επίσης να είχε μια στάση εδώ, στο Καστελλόριζο, ακριβώς δίπλα μας, αυτή τη στιγμή, ενώ είμαστε εδώ διασκεδάζοντας και παρακολουθώντας ταινίες για τα προβλήματα σε όλον τον κόσμο, όντας φροντισμένοι, ταϊσμένοι και αποδεκτοί. Μερικές φορές οι ταινίες και η πραγματικότητα αναμειγνύονται με δραματικούς τρόπους. Αφιερώνοντας αυτήν την εύφημο μνεία στην ταινία θα θέλαμε επίσης να κάνουμε ειδική μνεία στους πρόσφυγες που έφτασαν πρόσφατα στο Καστελλόριζο καθώς και σε πρόσφυγες σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, οι οποίοι αξίζουν τον σεβασμό, την υποστήριξή μας και την αδιαπραγμάτευτη αναγνώριση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους».
Βραβείο Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ, με χορηγό το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου: «Φύλλα Καπνού» των Στάθη Γαλαζούλα και Ελίζας Καβαλαράκη. Η ταινία διευρύνει τις γνώσεις μας επάνω στη γυναικεία παρουσία στην ελληνική ιστορία και συγχρόνως φωτίζει το ζήτημα της γυναικείας εργασίας. Μέσα από τις καταπληκτικές ιστορίες που διηγούνται οι ηλικιωμένες καπνεργάτριες του Αγρινίου, αναλογιζόμαστε θεματικές, όπως η εκμετάλλευση, η αλληλεγγύη και η αντίσταση στο παρελθόν και στο παρόν.
To Βραβείο #ThisisEU Ευρωπαϊκές Αξίες της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα για το ντοκιμαντέρ που προάγει καλύτερα τις σύγχρονες ευρωπαϊκές αξίες απονέμεται στην ταινία “The Hidden Children of Colonization” τουDominique Regueme (Γαλλία-Βέλγιο) που επικεντρώνεται στις τραγικές συνέπειες της βελγικής αποικιακής πολιτικής στο προεπαναστατικό Κονγκό, όπου ο στοχευμένος διαχωρισμός χιλιάδων μικτών παιδιών διέλυσε οικογένειες και ζωές. Εστιάζοντας στη βιωμένη εμπειρία και την προφορική μαρτυρία των επιζώντων, ο Regueme υφαίνει τις ιστορίες των διαχωρισμών, της γονικής απώλειας και των θρυμματισμένων ταυτοτήτων με ένα μοναδικό αρχειακό υλικό του Κονγκό και του Βελγίου της δεκαετίας του 1940 και του ’50. Η ευρωπαϊκή ιστορία αποτελείται από αμέτρητες ιστορίες και εμπειρίες από τη ζωή των «απλών» ανθρώπων. Αν θέλουμε πραγματικά να ενεργοποιήσουμε ευρωπαϊκές αξίες, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα και η δημοκρατία, πρέπει να φέρουμε στο φως εκείνες τις ιστορίες, που για ευνόητους λόγους, κρύφτηκαν επιμελώς κάτω από το χαλί της ιστορίας που έπλεξαν οι ισχυροί. Ο Regueme τολμά να πει αυτές τις ιστορίες οικογενειακής δυστυχίας και κυβερνητικής και κοινωνικής ντροπής με μεγάλη ευαισθησία και με μια αίσθηση σιωπηλής προσοχής. Η ταινία είναι ένα καλό παράδειγμα των συλλογικών μας φιλοδοξιών για δικαιοσύνη, όπου η απόλαυση της ελευθερίας της έκφρασης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπει στον σκηνοθέτη να αφηγηθεί μια ιστορία που αποκαλύπτει τις αμαρτίες του παρελθόντος. Η ταινία μπορεί να μας οδηγήσει τόσο να ενστερνιστούμε όσο και να αμφισβητήσουμε το κατά πόσο οι σύγχρονες αξίες της ΕΕ είναι δίκαιες, καθολικές και εφαρμόσιμες σε όλη τη ζωή μας, ως Ευρωπαίοι και ως ανθρώπινα όντα που ανήκουν στον πολιτισμένο κόσμο. Το συλλογικό μας μέλλον εξαρτάται από αυτό.
Το Ειδικό Βραβείο Μεσογειακής Φιλίας με χορηγία του ΕΚΟΜΕ απονεμήθηκε στην ταινία «A tale of four minorities» του David Deri (Ισραήλ), για την τολμηρή και διεισδυτική ματιά με την οποία καταγράφει πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και διαφορές της ισραηλινής κοινωνίας, που απηχούν την ευρύτερη μεσογειακή πραγματικότητα, για να εκφράσει την επιτακτική ανάγκη για αμοιβαία αποδοχή και συνύπαρξη.
Το βραβείο “Οδυσσέας” της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας απονεμήθηκε στην ταινία “Ξύπνησα 18” της Βέρας Ιόνα Παπαδοπούλου (Ελλάδα). Η ταινία προσεγγίζει με ιδιαίτερη ευαισθησία και σεβασμό στο ανθρώπινο πρόσωπο, βάζοντας στο επίκεντρο το άτομο, το θέμα των ασυνόδευτων ανηλίκων, απότοκο των σύγχρονων μεταναστευτικών και προσφυγικών ρευμάτων. Των παιδιών, που εν τω μεταξύ ενηλικιώνονται και καλούνται να αντιμετωπίσουν τη σκληρή πραγματικότητα και ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Η κριτική επιτροπή FIPRESCI απαρτίστηκε από τους/τις: Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο (LIFO, MEGA TV, COSMOTE TV), Senem Erdine (Altyazi, Τουρκία) και Davide Magnisi (CineCritica, Ιταλία). Το βραβείο FIPRESCI απονεμήθηκε στην ταινία «Scenes with my father” τηςBiserka Šuran (Ολλανδία) για το πώς καταφέρνει να συνδυάσει μια προσωπική ιστορία με την τραγωδία του εμφυλίου πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Κινηματογραφικά συναρπαστικό, το Scenes with my Father σκηνοθετείται σε μια ονειρική κατάσταση μετάβασης, ανάμεσα στα τραύματα του παρελθόντος και την αβεβαιότητα του παρόντος. Πρόκειται για μια πολυεπίπεδη ταινία, που πραγματεύεται τη λειτουργική και θεραπευτική φύση του ντοκιμαντέρ, όπως αυτό προσεγγίζει μια οικογένεια προσφύγων με πρωτότυπη και προσωπική ματιά.
Στο μicro Διαγωνιστικό τμήμα η κριτική επιτροπή του απαρτίστηκε από τους/τις: Peter Arens (Υπεύθυνο του προγράμματος Ιστορίας και Επιστήμης, ZDF Γερμανική Ραδιοτηλεόραση, Πρόεδρο της Επιτροπής), Pelin Esmer (Σκηνοθέτρια), Marcin Malatyński (Ακαδημαϊκό/Παραγωγό), Αφροδίτη Καϊράκη (Ακαδημαϊκό) και Πάνο Δενδραμή (Σκηνοθέτη/Καθηγητή Κινηματογράφου).
Τα βραβεία της Επιτροπής απονεμήθηκαν ως εξής:
Χρυσός Φοίνικας: «Will you look at me?» του Shuli Huang (Κίνα). Πρόκειται για την προσωπική ιστορία μιας εξαιρετικά οδυνηρής σχέσης μητέρας και γιου, ειπωμένη με έναν σχεδόν ριζοσπαστικά ποιητικό τρόπο, με τη χρήση κάμερας super 8. Περιγράφοντας την προσωπική του σύγκρουση, ο σκηνοθέτης καταφέρνει να δημιουργήσει μια συγκλονιστική ιστορία που τελικά εξελίσσεται σε μια ευρύτερη εικόνα περίπλοκων οικογενειακών σχέσεων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων στη σημερινή Κίνα.
Αργυρός Φοίνικας: «Scars» της Alex Anna (Καναδάς). Συνδυάζοντας το ποιητικό ημερολόγιο και την τρυφερή κινηματογράφηση, η σκηνοθέτις απεικονίζει μια ψυχική διαταραχή που παρασύρει τους θεατές σε μια φαινομενικά όμορφη, αλλά τελικά πολύ οδυνηρή ιστορία. Η ένταση μεταξύ του ορατού πόνου και της ομορφιάς δημιουργεί ένα συναρπαστικό μείγμα συναισθημάτων που μένει στο μυαλό μας σαν τα σημάδια στο σώμα.
Χάλκινος Φοίνικας: «Bitter September» της Σοφίας Φαραντάτου (Ελβετία). Μια συγκινητική, πολύ προσωπική ταινία για τη διαβόητη δολοφονία του Έλληνα drag performer Ζακ Κωστόπουλου. Καθώς εστιάζει στην πικρή απώλεια ενός νεαρού φίλου με έναν σιωπηλό και γεμάτο κατανόηση τρόπο, χωρίς καμία πρόθεση αντικειμενικότητας ή δόγματος, μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια μεγαλύτερης ανεκτικότητας στις σύγχρονες, ποικιλόμορφες κοινωνίες.
Υποστηρικτής των βραβείων Φοίνικα είναι το γερμανικό κρατικό κανάλι ZDF/Phoenix, όπου θα προβάλλονται τα βραβευμένα ντοκιμαντέρ, και η ΕΡΤ.
