Πώς είναι να είσαι μεσήλικη χειρίστρια ανελκυστήρα στην Αρμενία ενώ θα ήθελες να είσαι αστροναύτης; Πώς είναι να είσαι έφηβη Ρομά στην Σαρδηνία σήμερα; Πώς ήταν να είσαι αγρότης στην Ιρλανδική επαρχία το 1967; Μουσικός στη Μοζαμβίκη στις αρχές του αιώνα ή μαρμαροτεχνίτης στην Τήνο; Η ανθρώπινη κατάσταση τότε και τώρα, παντού και πάντα παραμένει σταθερά το επίκεντρο του Ethnofest – Διεθνούς Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας, που επιστρέφει φέτος για την 14η έκδοσή του από τις 29 Νοεμβρίου έως τις 10 Δεκέμβρη.
Με σταθερά προσανατολισμένες τις κεραίες του στους ήχους και τις εικόνες του έξω κόσμου, δεν παραλείπει να στρέφει το βλέμμα προς τα μέσα: στο οικείο, σε όλα εκείνα τα μικρά και καθημερινά που συχνά περνούν απαρατήρητα, είναι όμως εκείνα που σχηματίζουν και καθορίζουν τη μεγάλη εικόνα. Όπως ακριβώς στην αφίσα της φετινής διοργάνωσης, σχεδιασμένη από τον Γιώργο Σκαρμούτσο, όπου ένα τυπικό διαμέρισμα μιας συνηθισμένης πολυκατοικίας εκπέμπει ζεστό φως σαν σύμβολο ζωής, ενέργειας και δημιουργικής δύναμης, αποτυπώνοντας και αναδεικνύοντας την ανθρώπινη εμπειρία, ατομική και συλλογική, ως κυρίαρχη πηγή έμπνευσης.
Ταινία έναρξης
Ποιητική, πανέμορφη, βαθιά συγκινητική η ταινία της Jennifer Rainsford «Τα καρδιοχτύπια μας ενώνονται μέσα από διάττοντα αστέρια» σηκώνει την αυλαία του φετινού φεστιβάλ. Με φόντο τον καταστροφικό σεισμό και το τσουνάμι της Ιαπωνίας το 2011, από τα βάθη της αβύσσου στις άκρες του γαλαξία, φύση και ανθρώπινη μοίρα ενώνονται αβίαστα και αξεδιάλυτα σε αυτό το λυρικό δοκίμιο πάνω στο πένθος και τους τρόπους με τους οποίους η ζωή ανασυγκροτείται μετά το τραύμα. Στην προβολή της ταινίας στο Ινστιτούτο Γκαίτε, την Τετάρτη 29 Νοεμβρίου θα παρευρίσκεται η παραγωγός της ταινίας MIrjam Gelhorn.
Αφιερώματα
Δυο είναι τα φετινά κεντρικά αφιερώματα του 14ου Ethnofest, τα «20 χρόνια ‘Αυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: Μέσα στον κόσμο» και «Με το βλέμμα στο περιβάλλον».
Το πρώτο πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και με αφορμή τα 20 χρόνια από τη διακήρυξη της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της ‘Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO αναδεικνύει τη σπουδαία αυτή προσπάθεια διαφύλαξης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από ταινίες, ανοιχτές συζητήσεις, μία ειδική έκδοση καθώς και την καθολικά προσβάσιμη προβολή δύο σπουδαίων μικρού μήκους ντοκιμαντέρ: του «Χορού των Τράγων» (1971) του Παντελή Βούλγαρη και της «Γιορτής στη Δραπετσώνα» (1977) του Τάκη Παπαγιαννίδη. Δυο ταινίες που σπάνια προβάλλονται στη μεγάλη οθόνη θα παρουσιαστούν δωρεάν στο κοινό, την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Στο ίδιο πλαίσιο ξεχωρίζει επίσης μια σειρά από αλλιώτικα μουσικά ντοκιμαντέρ, που θα προβληθούν σε συνεργασία με το Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανάμεσά τους περίοπτη θέση κρατά η ταινία «Margot» της Catarina Alves Costa, που βασισμένη σε εξαιρετικά σπάνιο οπτικό και ηχητικό υλικό εξετάζει το παρελθόν της Μοζαμβίκης ως πορτογαλικής αποικίας και πώς αυτό αποτυπώθηκε στη μουσική της παράδοση. Η σκηνοθέτρια της ταινίας θα είναι παρούσα στη προβολή για να συζητήσει με το κοινό.
Ειδική αναφορά αξίζει να γίνει στην προβολή της ταινίας «The Village» (1968) του Mark McCarty. Πενήντα πέντε χρόνια από τη δημιουργία του, το άγνωστο αυτό διαμάντι του εθνογραφικού κινηματογράφου, προπομπός του κινηματογράφου της παρατήρησης, θα προβληθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Στο αφιέρωμα στο περιβάλλον μια σειρά από επιλεγμένες ταινίες διερευνούν ποικίλες εκφάνσεις του πάντα επίκαιρου και πλέον επείγοντος ζητήματος της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και περιβάλλοντος. «Πράσινες» καινοτόμες κινηματογραφικές τεχνικές, η αστικοποίηση, ο εξευγενισμός, η μνήμη στο αστικό τοπίο, οι διαφορετικές ερμηνείες της οικολογίας, είναι κάποιοι μόνο από τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους προσεγγίζεται το αφιέρωμα μέσα από ταινίες όπως οι «Γεωγραφίες της Μοναξιάς» της Jacquelyn Mills, γυρισμένη σε ένα απομονωμένο νησί του Βόρειου Ατλαντικού, καθηλωτική στην ομορφιά και την απλότητά της, και η «Σκιά του Ρασπούτιν» του Pietro Francesco Pingitore, με θέμα την αγεφύρωτη απόσταση ανάμεσα στο ανθρώπινο κεφάλαιο και τον φυσικό κόσμο.
Πανόραμα, Κινηματογραφικοί Πειραματισμοί στην Εθνογραφία και Initiations
Περισσότερες από 30 ταινίες απαρτίζουν τις υπόλοιπες ενότητες του Φεστιβάλ, Πανόραμα, Κινηματογραφικοί Πειραματισμοί στην Εθνογραφία και Initiations, με σπουδαστικές ταινίες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανάμεσα στα εξαιρετικά δείγματα δουλειάς απ’ όλο τον κόσμο στο «Πανόραμα» ξεχωρίζουν ταινίες όπως η συγκινητική «Τάξη των πραγμάτων» των Ramona Badescu και Jeff Silva με πρωταγωνιστή των 90χρονο Αλεξάντρου, έναν από τους τελευταίους επιζώντες πολιτικούς κρατούμενους της Ρουμανίας, και οι «5 Ονειροπόλοι κι ένα άλογο», των Vahagn Khachatryan και Aren Malakyan, εύστοχο και πνευματώδες πορτραίτο της σύγχρονης Αρμενίας και των αντιφάσεών της.
Στην ενότητα «Κινηματογραφικοί Πειραματισμοί στην Εθνογραφία», το μέλλον και το παρόν του οπτικού ντοκιμαντέρ μπλέκονται αξεδιάλυτα σε ταινίες όπως οι «DOMY + AILUCHA: CENAS KETS!» του Ico Costa με ήρωες μια παρέα παιδιών στην Μοζαμβίκη κατά τη διάρκεια της πανδημίας και «Τα κορίτσια σώζουν τον κόσμο», μια σουρεαλιστική απεικόνιση της ζωής και της φαντασίας πέντε νεαρών κοριτσιών στη Σαρδηνία από τη σκηνοθέτιδα Maria Luisa Usai, που θα βρίσκεται παρούσα στην προβολή.
Το τμήμα «Intiations» τέλος εκτείνεται σε δυο ενότητες, Διεθνών Σπουδαστικών και Σπουδαστικών Ταινιών στην Ελλάδα, οι οποίες μάλιστα δημιουργήθηκαν το καλοκαίρι του 2023 στην Αθήνα στο πλαίσιο του εργαστηρίου «Athens Summer School in Visual Ethnographic Practices», μια συνεργασία του Ethnofest και του Πανεπιστημίου του ‘Αμστερνταμ. Ιστορίες ενηλικίωσης, ερωτικές σχέσεις, θέματα ταυτότητας, οικολογία, φεμινισμός, η ζωή στις πόλεις είναι κάποια μόνο από τα θέματα που εμπνέουν τη νέα γενιά δημιουργών της οπτικής ανθρωπολογίας.
Οι παράλληλες εκδηλώσεις του φεστιβάλ περιλαμβάνουν τη βιβλιοπαρουσίαση «Κάμερα και Εθνογραφία στην Ελλάδα» της Αθηνάς Πεγκλίδου (Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2023 | 19.00 | Βιβλιοπωλείο Κομπραί ) και την ανοιχτή συζήτηση με τον σκηνοθέτη Jeff Silva (Σάββατο 2 Δεκεμβρίου | 13.00 – 15.00 | ΑΣΤΟΡ). Το τέλος των προβολών του Ethnofest στις φυσικές αίθουσες θα διαδεχθεί μια σειρά από online προβολές που θα διαρκέσουν από τις 4 έως τις 10 Δεκεμβρίου.
