Η Παγκόσμια Ημέρα Δασών στις 21 Μαρτίου, έρχεται τα τελευταία χρόνια ως μια υπενθύμιση για την προστασία του περιβάλλοντος σε καιρούς κρίσιμους για τη φύση και το κλίμα. Οι χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη δασική έκταση, είναι εκείνες που είναι «ανέγγιχτες» από τους ανθρώπους.
Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται το Σουρινάμ και η Γουιάνα στη Νότια Αμερική, η Μικρονησία στον Ειρηνικό, η Γκαμπόν στην Αφρική, τα Νησιά του Σολομώντα και το Παλαού στην Ωκεανία.
Οι χώρες αυτές, μάλιστα, έχουν δασική κάλυψη που υπερβαίνει το 90% της έκτασής τους. Ποσοστό εντυπωσιακό που έρχεται να καταρρεύσει όσο κατευθυνόμαστε στον δυτικό πολιτισμό.
Το ποσοστό δασικής κάλυψης στην Ελλάδα ανέρχεται στο 30,3%, όπως δείχνουν τα στοιχεία του World Population Review.
Γιατί είναι σημαντικά τα δάση για τις ζωές μας;
Τα δάση είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της ισορροπίας του πλανήτη και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους είναι σημαντικό για τις χώρες να προστατεύουν τη δασική τους κάλυψη. Ένας από τους μεγαλύτερους λόγους για τους οποίους είναι τόσο σημαντική είναι ότι παρέχει ενδιαιτήματα για πολλά ζώα που διαβιούν στις εκτάσεις αυτές. Υπάρχουν πολλά ζώα που τα δέντρα είναι το σπίτι τους και μπορεί να αποβεί καταστροφική η αποψίλωσή τους.
Την ίδια ώρα, αποτελεί «σφουγγάρι» για τις εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Τα δέντρα είναι υπεύθυνα για την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), την επεξεργασία του και την απελευθέρωση του ως οξυγόνο (O2). Ως εκ τούτου, τα δέντρα είναι πολύ σημαντικά σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Χωρίς επαρκή δασική κάλυψη, η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να επιδεινωθεί.
Η Σημασία της Προστασίας των Ελληνικών Δασών
Τα δάση αποτελούν έναν από τους πολυτιμότερους φυσικούς πόρους της Ελλάδας, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διατήρηση της βιοποικιλότητας αλλα και υποστηρίζοντας πολλαπλές οικοσυστημικές λειτουργίες/υπηρεσίες σημαντικές και για την επιβίωση του ανθρώπου. Η φυσικότητα και η μωσαϊκότητα τους τα κατατάσσει στις πρώτες θέσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Η Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας είναι μια ευκαιρία να αναλογιστούμε τη σημασία τους και να τονίσουμε την ανάγκη διατήρησης και προστασίας τους από τις συνεχώς αυξανόμενες ανθρώπινες επεμβάσεις.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά δάση είναι οι ανεξέλεγκτες επεμβάσεις, όπως οι εκχερσώσεις, οι εγκαταστάσεις υποδομών ΑΠΕ βιομηχανικής κλίμακας, οι παράνομες/ληστρικές υλοτομίες και οι καταστροφικές πυρκαγιές, που οδηγούν στην υποβάθμιση ή/και εξαφάνιση πολύτιμων δασικών εκτάσεων. Ειδικά τα 4 τελευταία χρόνια η απώλειες δασικών εκτάσεων από πυρκαγιές ήταν χωρίς ιστορικό προηγούμενο (αν εξαιρέσει κανείς το ζοφερό 2007). Παράλληλα, η εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε προστατευόμενες περιοχές με δασικό χαρακτήρα αλλά και εκτός αυτών, προκαλεί ευλόγως έντονες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις. Οι συχνα ατεκμηρίωτες και fast track αδειοδοτήσεις που δίνονται από τις κεντρικές ή περιφερειακές υπηρεσίες οδηγούν σε μη αναστρέψιμη καταστροφή και απώλεια δασικών οικοσυστημάτων υψηλής αξίας, τα οποία αποτελούν ζωτικό βιότοπο για σπάνια είδη, όπως η αρκούδα.
Η αρκούδα, ο λύκος, το αγριόγιδο, τα δασόβια αρπακτικά πτηνά και πολλά ακόμη είδη εξαρτώνται από τη διατήρηση των δασικών οικοσυστημάτων για την επιβίωσή τους. Οι καταστροφές των βιοτόπων τους, είτε από ανθρώπινες επεμβάσεις, είτε από φυσικές καταστροφές, απειλούν τη σταθερότητα αυτών των πληθυσμών και μειώνουν δραματικά τους φυσικούς τους χώρους.
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Δασοπονίας συμπίπτει με μια περίοδο όπου η ελληνική κυβέρνηση προωθεί ουσιαστικά την ιδιωτικοποίηση των ελληνικών δασών, μέσα από την θεσμοθέτηση των διαδικασιών ανάθεσης της διαχείρισης των δασών σε ιδιώτες με τα λεγόμενα υβριδικά σχήματα, τα οποία κατά κύριο λόγο θα αποτελούνται από Δασικούς Συνεταιρισμούς αλλά και βιομηχανίες επεξεργασίας ξύλου, μετατρέποντας έτσι το σύστημα εκμετάλλευσης των δασών σε μια κερδοσκοπική επιχείρηση, αντί να ακολουθήσουν το πρότυπο του “δάσους πολλαπλών χρήσεων” που προκρίνεται εδώ και χρόνια από όλη την επιστημονική κοινότητα του κλάδου της δασολογίας και στοχεύει στην ανάδειξη και αξιοποίηση των πολλαπλών λειτουργιών και ρόλων ενός δασικού οικοσυστήματος και όχι στην στρεβλή χρήση τους ως μιας “αποθήκης έτοιμης ιστάμενης ξυλείας”.
Η κυβέρνηση, αφού έχει εγκαταλείψει τα δάση ως δημόσιο αγαθό, τώρα τα εκχωρεί σε ιδιωτικά συμφέροντα. Η Δασική Υπηρεσία διαλύεται, ενώ η διαχείριση των δασών μετατρέπεται σε ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση της βιομάζας. Αντί για πολιτικές προστασίας, προωθείται η εμπορευματοποίηση των δασών, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τη φυσική κληρονομιά της χώρας.
Παράλληλα η εφαρμογή του προγράμματος AntiNero έχει από την πρώτη στιγμή προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, καθώς οι ενέργειες και οι πρακτικές που υιοθετούνται και χρηματοδοτούνται με πολύ μεγάλα ποσά από το Ταμείο Ανάκαμψης και τον κρατικό προϋπολογισμό οδηγούν σε υποβάθμιση της φυσικής δομής και κυρίως σε μείωση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων, ενώ κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του απαξιώνονται πλήρως τα προβλήματα και οι ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και του πρωτογενούς τομέα.
Την ίδια ώρα από το πρόσφατα θεσμοθετημένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αρκούδα (ΦΕΚ 6991/2024) έχουν αφαιρεθεί σημαντικές δράσεις που προτάθηκαν από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις Καλλιστώ και Αρκτούρος, και οι οποίες αφορούν μεταξύ άλλων α) την διατήρηση αδιατάρακτων περιοχών χαμηλής όχλησης στον πληθυσμό του είδους, β) την τεχνική μελέτη για την δημιουργία -επέκταση και χωρική αναδιάρθρωση Καταφυγίων Άγριας Ζωής (ΚΑΖ), ειδικά στις ζώνες υψηλής σημαντικότητας για την αρκούδα, γ) αξιοποίηση υπαρχόντων στοιχείων και μελετών για την χαρτογράφηση και χωρικό προσδιορισμό περιοχών με χαμηλό δείκτη διάνοιξης από οδικό δίκτυο (roadless areas), με στόχο τη διατήρησή τους, δ) την θέσπιση κατευθυντήριων αξόνων στον Περιφερειακό Σχεδιασμό με ενσωμάτωση κριτηρίων προδιαγραφών για την διατήρηση του ενδιαιτήματος και τις οικολογικές απαιτήσεις της αρκούδας κατά την εκπόνηση των Περιφερειακών και Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων και ε) θέσπιση κατευθυντήριων αξόνων στον Αναπτυξιακό Σχεδιασμό με ενσωμάτωση ειδικών κριτηρίων και προδιαγραφών για την διατήρηση του ενδιαιτήματος της αρκούδας κατά τον σχεδιασμό αναπτυξιακών έργων υποδομών/μεταφορών (ΣΜΠΕ, ΜΠΕ).
Η προστασία των δασών πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για την πολιτεία και την κοινωνία. Η αυστηρή επιτήρηση, η αποτελεσματική δασική διαχείριση βασισμένη στις αρχές της αειφορίας και η εφαρμογή βιώσιμων δασοκομικών πρακτικών είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των φυσικών αυτών θησαυρών, που λειτουργούν ως φυσικοί καταλύτες και στο παγκόσμιο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης. Παράλληλα, η ενημέρωση και η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι απαραίτητα βήματα για την καλλιέργεια μιας κουλτούρας σεβασμού προς τη φύση.
Η Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας μας υπενθυμίζει ότι τα δάση δεν είναι απλά ένα κομμάτι του τοπίου, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που χρειάζεται τη φροντίδα και την προστασία μας. Αν θέλουμε να διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές, οφείλουμε να επενδύσουμε στην προστασία τους σήμερα.
