Ο βίος, η πολιτεία και κυρίως το όραμα του Ρήγα Βελεστινλή – Φεραίου αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για Έλληνες και Σέρβους καλλιτέχνες. Με αφορμή τη συμπλήρωση 225+1 χρόνων από τη θανάτωσή του, δημιούργησαν έργα που ολοκληρώνουν το ταξίδι τους με δύο τελευταίες στάσεις σε Θεσσαλονίκη και Σέρρες.
Η έκθεση με τίτλο «Artists’ Books _ Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος): Μια Προσταγή Μεγάλη» παρουσιάζει 34 εικαστικά βιβλία, όπου οι δημιουργοί χρησιμοποίησαν μια ποικιλία τεχνικών και υλικών, όπως φωτογραφία, χαρακτική, ζωγραφική, κολάζ, ραπτική, και κατασκευές από ξύλο ή μέταλλο. Βασικά υλικά είναι το χειροποίητο χαρτί, το ρυζόχαρτο, το σύρμα, το δέρμα, το ύφασμα, το μετάξι και άλλα.
Ο επιμελητής της έκθεσης, φωτογράφος Θανάσης Ράπτης, εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι η ιδέα γεννήθηκε από τη Χάρτα του Ρήγα, τυπωμένη το 1797 σε 1.220 αντίτυπα στο τυπογραφείο του J. Nitsch, σε δώδεκα φύλλα μεγέθους 70 x 50 εκ. με χαράκτη τον Franz Müller. Η Χάρτα θεωρείται κορυφαίο επίτευγμα της λόγιας ελληνικής χαρτογραφίας του 17ου-18ου αιώνα, ενώ η ποιότητα της εκτύπωσης και του περιεχομένου της, της προσδίδει και μεγάλη καλλιτεχνική αξία. «Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η Χάρτα αποτελεί ένα από τα πρώτα δείγματα artist book στη Νοτιανατολική Ευρώπη», σημειώνει ο κ. Ράπτης. «Ο Ρήγας, χωρίς να το συνειδητοποιεί, κατάφερε να συμπυκνώσει στα πολύ μεγάλα φύλλα της όλη την ιστορία, τη φιλοσοφία, την αρχαία τραγωδία, τη γεωγραφία, τα ήθη και τα έθιμα του ελληνισμού. Στόχος του ήταν να αφυπνίσει τον ελληνικό λαό, να νιώσει περήφανος και να επιδιώξει την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού».
Η πρωτοβουλία για την έκθεση ανήκει επίσης στον Θανάση Ράπτη, ο οποίος εμπνεύστηκε από την επίσκεψή του στον Πύργο Νεμπόισα, το μνημείο στο Βελιγράδι όπου φυλακίστηκε, βασανίστηκε και σκοτώθηκε ο Ρήγας. Εκεί, διαπίστωσε ότι οι Σέρβοι καλλιτέχνες γνώριζαν και εκτιμούσαν ιδιαίτερα τον Ρήγα Φεραίο, γεγονός που τον οδήγησε στην ιδέα της συνεργασίας Ελλήνων και Σέρβων καλλιτεχνών στην έκθεση.
Η έκθεση έκανε πρεμιέρα τον Ιούνιο του 2024 στον Πύργο Νεμπόισα, με την αιγίδα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Σερβίας, και με την υποστήριξη της Ελληνικής Πρεσβείας στο Βελιγράδι. Ακολούθησε παρουσίαση τον Μάρτιο στη Θεσσαλονίκη, στον χώρο του Ισλαχανέ, όπου πραγματοποιήθηκαν και δύο εργαστήρια κατασκευής εικαστικών βιβλίων, με συμμετοχή μαθητών λυκείου και καλλιτεχνών. Οι ομαδικές αυτές δημιουργίες εκτίθενται μαζί με τα υπόλοιπα έργα. Πριν λίγες μέρες, η έκθεση φιλοξενήθηκε στον Βυζαντινό Πύργο της Γαλάτιστας.
Από σήμερα έως το Σάββατο, θα είναι στο -ανενεργό- Δημοτικό Σχολείο Λιβαδίου του Δήμου Θέρμης, στο πλαίσιο των εορτασμών των 100 χρόνων από την ίδρυση του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου, με την υποστήριξη του Δήμου Θέρμης, της τοπικής Κοινότητας Λιβαδίου και του Πολιτιστικού Συλλόγου Λιβαδιωτών. Τα εγκαίνια της εκδήλωσης είναι στις 8 το βράδυ.
Τελευταίος σταθμός της περιοδείας αποτελεί το Ζινζιρλή Τζαμί στις Σέρρες, όπου η έκθεση θα φιλοξενείται από τις 3 έως τις 30 Σεπτεμβρίου, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών και με την υποστήριξη του τμήματος Πολιτισμού του Δήμου Σερρών.
Την επιμέλεια έχουν ο φωτογράφος Θανάσης Ράπτης και η ζωγράφος Sofya Yechina, ενώ την παραγωγή υποστηρίζει η «κολεκτίβα αρτίστικα ‘κούκος’» με τη στήριξη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
