Η Λίλα Παπαπάσχου γράφει για το “θαύμα” του Δεκαπενταύγουστου, με σαφείς αναφορές στην αγαπημένη & all time classic ταινία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη με τον ομώνυμο τίτλο.
Παραμονές Δεκαπενταύγουστου στην Αθήνα, μια έρημη πόλη, μα και τόσο παράξενα όμορφη μέσα στη σιωπή της. Παραδοσιακά, τα τελευταία τρία χρόνια τουλάχιστον, περνάω τον Αύγουστο στο “κλεινόν άστυ” ανακαλύπτοντας νέες γωνιές της πόλης, ανεξερεύνητες γειτονιές και μέρη που ενώ είναι τόσο κοντά μου, μέσα στην πολύβουη καθημερινότητα φαντάζουν μακρινά και απρόσιτα.
Επίσης, παραδοσιακά κάθε τέτοια εποχή ξαναβλέπω, κάτι σαν έθιμο και ενθύμηση μαζί, την υπέροχη ταινία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη “Δεκαπενταύγουστος“, η οποία μεταξύ άλλων υμνεί την έννοια της πίστης και του θαύματος, με έναν πραγματικά μοναδικό τρόπο, που σπάει τις θρησκευτικές νόρμες και αγγίζει βαθιά τον ανθρώπινο ψυχισμό, σχεδόν αρχετυπικά. Θα μου πείτε γιατί αυτήν την ταινία και όχι παραδείγματος χάριν τις εξίσου αριστουργηματικές “‘Ήσυχες μέρες του Αυγούστου” του Παντελή Βούλγαρη, μία εξαίσια ελεγεία στον άνθρωπο, αλλά και ένα καυστικό σχόλιο για την αποξένωση των μεγαλουπόλεων και την αστική μοναξιά.
Ίσως γιατί στο πρόσωπο της ηρωϊδας που ερμήνευσε τόσο αυθεντικά η Ελένη Καστάνη συνοψίζονται τόσες πολλές και τόσο ετερόκλητες ποιότητες του λαού μας, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ίσως αν θέλετε, γιατί αυτές οι τόσο άρτιες – αισθητικά και αφηγηματικά – παράλληλες ιστορίες που δημιούργησε ο ταλαντούχος σκηνοθέτης φωτίζουν όλο το μεγαλείο και όλη την παθογένεια αυτού που ονομάζουμε ελληνικότητα.
Μπορεί η συγκεκριμένη ταινία να με άγγιξε τόσο, γιατί θυμάμαι πολύ έντονα, ως βίωμα, μέχρι σχεδόν και την ενηλικίωσή μου, τη μαυροφορεμένη μητέρα μου (από τις αρχές Αυγούστου έως τις 15 του μήνα) να εκπληρώνει το τάμα που έκανε στην Παναγία της Τήνου για να επιβιώσω ως βρέφος. Βλέπετε, γεννήθηκα με βρογχαναπνευστικά προβλήματα και στην πορεία υπέφερα και από βαρύ άσθμα, οπότε μέχρι να φτάσω δύο ετών δεν ήταν και σίγουρο ότι θα τη σκαπουλάρω. Δεν ξέρω ειλικρινά, αν έπαιξε κάποιο ρόλο στο γεγονός ότι εν τέλει τα κατάφερα το τάμα που λέγαμε παραπάνω, αλλά σίγουρα η μητέρα μου το πίστευε κι αυτό της έδωσε δύναμη να ανταπεξέλθει ως μία νέα μητέρα που της έλεγαν ότι το παιδί της (μάλλον) θα πεθάνει.
Μπορεί να νιώθω αυτήν τη σύνδεση με τη συγκεκριμένη ταινία (και ημέρα), γιατί μαζί με τους αναρίθμητους άλλους, γιορτάζει και ο πατέρας μου (ο μπαμπάς μου για να είμαι πιο ακριβής συναισθηματικά τουλάχιστον) που του οφείλω τόσα πολλά, άσχετα αν ποτέ δεν του το έχω παραδεχτεί (τώρα θα το μάθει θέλω δε θέλω), αλλά και η πολυαγαπημένη μου πεθερούλα – η Μαρίτσα μας – που απέχει παρασάγγας από κάθε στερεοτυπική αναφορά στον όρο και είναι από μόνη της ένα “θαύμα της φύσης”!
Μπορεί επίσης, η ανάγκη μου να ξαναδώ τη συγκεκριμένη ταινία, να πηγάζει από την τόσο σκληρή, επίπεδη και συχνά αποκαρδιωτική πραγματικότητα την οποία βιώνουμε στη χώρα μας – και παγκοσμίως θαρρώ – τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα την πανδημία που ανέδειξε στο έπακρο τις κοινωνικές παθογένειες και επιδείνωσε ακόμα περισσότερο την ήδη ταλανισμένη εγχώρια – και διεθνή – οικονομία.
Μπορεί, ο “Δεκαπενταύγουστος” του Κ. Γιάνναρη να είναι αυτή η δεύτερη ευκαιρία στη ζωή, που όλοι μας κάποτε ζητήσαμε, αν όχι από το Θεό, από κάποια άγνωστη ανώτερη δύναμη, για να μπορέσουμε να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα της ζωής μας, να σώσουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο από την αρρώστια και το θάνατο, να ορθοποδήσουμε μετά από μία κυριολεκτική ή μεταφορική καταστροφή, να ξαναπατήσουμε στα πόδια μας, ό,τι κι αν σημαίνει για τον καθένα αυτό.
Τέλος μπορεί, να μην είναι τίποτα απ’ όλα τα παραπάνω, αφού το “θαύμα”, το “ανεξήγητο”, το “άγνωστο”, το “υπερφυσικό” ούτε εξηγείται, ούτε εκλογικεύεται, ούτε έχει ανάγκη από τις δικές μας τεχνοκρατικές και ορθολογικές “σιγουριές”. Κρύβεται παντού και μας υπενθυμίζει καθημερινά την παρουσία του στον ήλιο που ανατέλλει και δύει, στον αέρα που αναπνέουμε, στη θάλασσα, στη χλωρίδα και την πανίδα, στα αγαπημένα μας πρόσωπα, στην προσωπική – ακόμα και βουβή – προσευχή μας, σε όλα όσα δίνουν νόημα στη σύντομη και εφήμερη ζωή μας, στην ίδια μας την ύπαρξη.
Ας γιορτάσουμε λοιπόν, όλοι μαζί αδελφωμένοι, αυτό το “θαύμα” που λέγεται ζωή και είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε έμβιου όντος κι ας κρατήσουμε μέσα μας ζωντανή αυτήν την αίσθηση και τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου, τότε που η ρουτίνα και τα προβλήματα της καθημερινότητας θα κάνουν ό,τι μπορούν για να μας απομακρύνουν από τη μαγεία, το όνειρο, την ελπίδα….
Καλό Δεκαπενταύγουστο και χρόνια πολλά στις Μαρίες, τις Δέσποινες & τις Παναγιώτες, στους Μάριους και τους Παναγιώτηδες (κι όλους όσους γιορτάζουν και τους ξέχασα…)
