Παιχνιδιάρικα, χαλαρά, σκανταλιάρικα, αλλά και στοχαστικά και σαρκαστικά, τα Plásmata 3 του Ιδρύματος Ωνάση μας καλούν σε μια γιορτή σουρεαλισμού – Πήγαμε, είδαμε και σας αποκαλύπτουμε μερικά από τα μυστικά τους!

Τα Plásmata 3 επέστρεψαν στο Πεδίον του Άρεως πιο παιχνιδιάρικα, πιο διακριτικά, πιο σουρεαλιστικά. Θα τα ανακαλύψεις, αν παραμερίσεις πυκνές φυλλωσιές, διαβείς κρυφά κατάφυτα στενάκια, ψάξεις στα ξέφωτα ή σε σκιερές γωνίες, σε βραχάκια, θα τα βρεις μπροστά σου σε υψώματα, πλατείες και χώρους πικνίκ και θα σε συνοδεύσουν πλάι σε υδάτινους κόσμους του πάρκου.

Ο δημόσιος χώρος βιώνεται και γιορτάζεται και μαζί του κι ο σουρεαλισμός, το γήινο και αναλογικό στοιχείο. Μαζί, γιατί όχι, και η τεχνητή νοημοσύνη, «με την οποία μπορούν να ξεπεράσουν οι καλλιτέχνες τα προσωπικά τους όρια». Μια εμπειρία είναι τα Plásmata, μια περιπέτεια, μια «επαναμάγευση» που κινείται σε άξονες, όπως η αρχαιολογία, τα ζώα και η διαστρωμάτωση της πόλης. Μια «μικρή γιορτή της τέχνης, του δικαιώματος στην τεμπελιά και την απραξία, της ανακουφιστικής δύναμης της συνύπαρξης».

Είναι νωρίς το απόγευμα, όταν ξεκινάμε την περιήγηση με «ξεναγούς» μας την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, επιμελήτρια της έκθεσης και καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση και τον Πρόδρομο Τσιαβό, γενικό διευθυντή του πρότζεκτ και διευθυντή ψηφιακής ανάπτυξης και καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση. Μέχρι να βραδιάσει είχαμε απολαύσει ποικιλοτρόπως 25 έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών – ατόμων ή ομάδων. Συνιστούμε πάντως να επισκεφθείτε το πάρκο προς το σούρουπο, όταν τα Plásmata λάμπουν με τα πιο ωραία τους χρώματα.

Για αρχή, κοντά στην «παιδική χαρά ενηλίκων», λίγο πιο πέρα από το άγαλμα του Κωνσταντίνου, ο Γάλλος χορογράφος Yoann Bourgeois τα βάζει με το νόμο της βαρύτητας κάτω, πάνω, πλάι σε μια λευκή σκάλα που οδηγεί στο πουθενά, στην περφόρμανς Approach 17. Opening που, με τη συνοδεία της υπέροχης μουσικής του PhilipGlass, αγγίζει πολλές αισθήσεις μας.

Πιο πέρα, αρχαίοι κίονες σε προσκαλούν να ξαποστάσεις και ναι, αυτό επιτρέπεται, αφού οι κίονες στην Αναρχαιολογική Αναπαράσταση του Ανδρέα Αγγελιδάκη είναι τεράστια πουφ και μάλιστα ήδη «λερωμένοι» με γκράφιτι και χρηματοδοτούμενοι από το ΞΕΣΠΑ και το υπουργείο Παγανισμού! Η Αναρχαιολογία ως όρος έχει διατυπωθεί από τον Μισέλ Φουκώ και λειτουργεί ως «αναρχία γνώσης», όπου φωτίζονται και αποδομούνται όλοι οι μηχανισμοί παραγωγής «αλήθειας»: από τα fake news έως την επίσημη ιστορία και τα εθνικά αφηγήματα. Μιλώντας μας ο Αγγελιδάκης έπλασε και μια εικόνα: Έχει φανταστεί, όπως μας είπε, το έργο, ως μια γκραβούρα με περιηγητές που ξαπλώνουν πάνω στ’ αρχαία.

Ο αποδομημένος Παρθενώνας Punkthenon των TheCallas / Λάκης & Άρης Ιωνάς, φτιαγμένος από σπασμένα μάρμαρα πεζοδρομίων της πόλης βρίσκει τόσο όμορφα τη θέση του στο λοφάκι του πάρκου, σαν να ήταν πάντα εκεί, περιτριγυρισμένος από σεζλόνγκ για μια μικρή ή μεγάλη ανάπαυλα.

Ακριβώς απέναντι, το Stegi Radio φιλοξενεί 70 ραδιοφωνικούς παραγωγούς με DJ sets από τις 19:00 έως τις 23:00 καθημερινά, live, κουβέντες και μουσικές από τη Βραζιλία ως την Παλαιστίνη και από τα Βαλκάνια ως τη σύγχρονη Αθήνα. Στον ίδιο χώρο λειτουργεί επίσης καντίνα με αναψυκτικά, ποτά και φαγητά των κοινοτήτων της περιοχής.

Όπως είπαν οι διοργανωτές, έχουν προηγηθεί πολλοί, πολλοί μήνες προετοιμασίας, έρευνες, διαβουλεύσεις με τους καλλιτέχνες που έβρισκαν οι ίδιοι το χώρο και τις γειτνιάσεις τους. Ένα από τα ζητούμενα είναι να δούμε κατά πόσο επιτυγχάνεται και η ανάμιξη με τους κατοίκους της περιοχής και θαμώνες του πάρκου κάθε ηλικίας. Μέσα στις 3 εβδομάδες που διαρκεί το πρότζεκτ, οι δράσεις και τα εργαστήρια είναι πολλά. Μελέτες, συνεργασίες και δράσεις επιχειρηματικής ενδυνάμωσης, η εφαρμογή Plásmata App για την πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες για τα έργα, τις δράσεις και τους συμμετέχοντες, το καθημερινό πρόγραμμα των δράσεων της έκθεσης, εργαστήρια ψηφιακού μετασχηματισμού για πάνω από 30 τοπικές επιχειρήσεις, από αφρικανικά κομμωτήρια μέχρι δημιουργικά studios.

Στην καρότσα ενός ολόχρυσου Datsun καλυμμένου με χρυσά φύλλα μας υποδέχεται ο Dionysios. Ένα Datsun που βρήκε στην αρχαία Ολυμπία, όπου έχει το εργαστήριό του και συνδέεται με τη συγκομιδή ελιών. Το έργο του, Meditationintime, ανάγει αυτό το τόσο χαρακτηριστικό όχημα σε σύγχρονο μνημείο και παίζει με το χρόνο.

Γυαλιστερά, πολύχρωμα πλάσματα, κάτι μεταξύ ψαριού και λουλουδιού είναι απλωμένα σαν σε κυκλική μπουγάδα στην πλατεία του πάρκου κι όταν αναγνωρίζουν αλγοριθμικά εκδηλώσεις τρυφερότητας από περαστικούς – ένα άγγιγμα, μια αγκαλιά, ένα φιλί – φωτίζονται ανάλογα. Πρόκειται για το απίθανο έργο της NoemiIglesias Barrios, “The Falling City”.

Κατά μήκος ενός υδάτινου διαδρόμου μικρά κοχύλια (που μοιάζουν σαν «στη σούβλα») γεμάτα με νερό περιστρέφονται και η σταγόνα δημιουργεί έναν ωραίο υπνωτιστικό ήχο σαν στη θάλασσα. O Moritz Simon Geist στο έργο του, Hard Times – Soft Sounds μας προτείνει να επιβραδύνουμε και να ακούσουμε.

Τα επτά συνολικά σκιτσαρισμένα πλάσματα του ταλαντούχου Μανούσου Μανουσάκη κυκλοφορούν ως προβολές σε τρία σημεία του πάρκου, είναι μικρά αλλά υπέροχα, προσέξτε και θα τα δείτε! Είναι οι Γείτονες! Σαν σε ένα καρναβάλι, όπου υποδυόμαστε άλλους, αλλά είμαστε και λίγο εμείς και οι σκοτεινές μας πλευρές, μας λέει ο Μανουσάκης.

Το βράδυ, το ξέφωτο που συχνά χρησιμοποιείται για παιδικές γιορτές φωτίζεται από τα ζεστά νέον φώτα που προτρέπουν τον περαστικό να δει το Άλλο: Loveme. Lickme. Forgiveme, γράφει η Τζάνις Ράφα. Το έργο βασίζεται στην προσωπική σχέση της καλλιτέχνιδας με τα άλογα και σχολιάζει τις σχέσεις φροντίδας, εξουσίας και εξάρτησης ανθρώπων και ζώων.

Η Ναταλία Μαντά μας παρουσιάζει το έργο Mother, ένα είδος τοτέμ που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην επιστήμη, την αρχαιολογία και τη φαντασία. Ο σκελετός- σώμα διαθέτει μια φούσκα στη μέση, ενώ τα διάφορα σημεία του είναι άλλοτε μαλακά και άλλοτε κοφτερά. Η Μαντά κάνει μια αναφορά στη μήτρα, σαν λανθάνουσα κυοφορία, σαν «τη μητέρα που προστατεύει και αγκαλιάζει, αλλά μπορεί να έχει και κάτι επικίνδυνο για τα παιδιά της».

Οι εσοχές ενός βράχου του πάρκου σε ένα σημείο γίνονται πράγματι μια «σπηλιά». Το The Vivid Unknown: CloudQatsi τωνJohn Fitzgerald & Geoffrey Reggio με φως, προβολές και ατμούς, δημιουργεί ένα απόκοσμο σύμπαν και ένα σχόλιο για τη (μη) ισορροπία της ζωής, εμπνευσμένο από την ταινία “Koyaanisqatsi”.

Καθώς το σκοτάδι άρχιζε να πέφτει, πολλοί από την ομάδα φόρεσαν την ξύλινη μάσκα της νυχτερίδας και μπήκαν στη θέση της, χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη και τον κώδικα που χρησιμοποίησαν οι JiabaoLi, MattMcCorkle & Botao ‘Amber’ Hu στο έργο EchoVision, ενώ άλλο ένα πουλί, πιο δημοφιλές, η κουκουβάγια, ενός επίσης δημοφιλούς καλλιτέχνη, του Ρόμπερτ Γουίλσον, συνομιλεί με τη θεά Αθηνά σε μια προβολή δίπλα στο πανύψηλο εμβληματικό άγαλμα. Τίτλος έργου: Kool, SnowyOwl (HorizontalBlue).

Μια σειρά από βίντεο εγκαταστάσεις σε διάφορα ξέφωτα του πάρκου έρχονται να αμφισβητήσουν, να διασκεδάσουν, να σαρκαστούν, να αναμετρηθούν, να αποδομήσουν ή να ενισχύσουν αλήθειες. Ή και να τις μπερδέψουν με ψέματα. Τα ασπρόμαυρα βίντεο της Κατερίνας Κομιανού με γενικό τίτλο Κειμήλια, μοιάζουν σαν από άλλη εποχή, καθώς είναι ασπρόμαυρα και γυρισμένα με Super8 σε διάφορα «φορτισμένα» σημεία της γύρω περιοχής, όπως η πλατεία Βικτωρίας ή η πλατεία Πρωτομαγιάς και αντλούν έμπνευση από την ποίηση της Κατερίνας Γώγου.

Το καθηλωτικό έργο Tectonic Riders της Έφης Γούση έχει γυριστεί στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου, όπου με την κλιματική αλλαγή το νερό υποχωρεί φέρνοντας στην επιφάνεια χωριά σαν το Κάλλιο που είχε ερημωθεί για να προσφέρει τη θέση του στο νερό. Μια ομάδα νεαρών κοριτσιών αναβιώνει στο βίντεο το τελετουργικό των ταυροκαθαψίων.

Εντυπωσιακή και η βιντεο-εγκατάσταση των Kalos & Klio, Ο Φύλακας του Κήπου, με τη μορφή του να έχει βασιστεί σε μοτίβο χειροποίητου χαλιού αναμεμιγμένο με animation και ήχο. Η μορφή ενσαρκώνει το πνεύμα, καλεί σε ενότητα και ειρήνη και, όπως μας εξήγησαν οι δημιουργοί ανάμεσα σε ψηφιακά και φυσικά τιτιβίσματα, το ζητούμενο είναι η επαναφορά στον αργό χρόνο, στον χαλαρό χώρο.

Περνώντας στην ταχυδακτυλουργία της μουσικής, στο βίντεο με τίτλο The Sleight of the Machine φτιαγμένο εξολοκλήρου με ΑΙ, η Μαρία Μαυροπούλου εστιάζει στα χέρια, την «αχίλλειο πτέρνα» του ΑΙ, που «μας φαίνεται κάπως μαγική, επειδή δεν καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί», όπως μας είπε στον υπαίθριο χώρο προβολής που περιστοιχίζεται από ράβδους – καθρέφτες.

Ο σπουδαίος καλλιτέχνης William Kentrige έχει ετοιμάσει ένα σκοτεινό αλλά και ταυτόχρονα αναρχικό βίντεο για τις επιτροπές συμφιλίωσης στη Νότια Αφρική ντυμένο με τον ύμνο ενός ιρλανδού πάστορα. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο θέατρο σκιών από φιγούρες χαρτοκοπτικής με back projection, το «Shadow Procession».

Σε μια ακόμα φιλόξενη ‘αυλή’ μες στο πάρκο παρακολουθούμε άλλο ένα ενδιαφέρον βίντεο, το Where is my mind? των Joana Hadjithomas & Khalil Joreige. Όχι τυχαία τοποθετημένο κοντά στο μνημείο του Ιερού Λόχου 42-45, το έργο απαρτίζεται από πολλές μικρές εικόνες προτομών και ακέφαλων αγαλμάτων, όπως συγκεντρώθηκαν από αρχαιολογικά μουσεία με υπόβαθρο στίχους του Σεφέρη. Θα είμαστε δέσμιοι των data; αναρωτιούνται οι καλλιτέχνες και μιλούν για την αντίσταση της τέχνης και τη μελαγχολία και ευθραυστότητα των μουσείων, ειδικά σε καιρούς πολέμου, με αναφορά στις καταστροφές του Λιβάνου, είτε και σε πανδημίες.

Προσοχή στην καταπακτή, κάποιοι δεν την πλησιάζουν γιατί φοβούνται μην πέσουν μέσα ή μην βγουν τα ζώα! Μας προειδοποιούν γελώντας οι ‘ξεναγοί’ μας, καθώς περνάμε στο απολαυστικό βίντεο του Αίαντα Κόκκαλη, “Ares Awakening”. Πρόκειται για ένα mockumentary 38 λεπτών, όπου στο δελτίο ειδήσεων αναλύουν και δείχνουν από «κρυφές κάμερες» περίεργα, πρωτόγονα ζώα που ξέφυγαν από την καταπακτή (το περίγραμμα της οποίας μόλις πατούσαμε) και φέρνουν τους ανθρώπους αντιμέτωπους με πολλές περιπέτειες. Οι κρυφές ιστορίες του πάρκου και της πόλης, η ιδέα ότι το Πεδίον του Άρεως δεν ξεκίνησε ως πάρκο αναψυχής, αλλά ως χώρος για στρατιωτικά αγήματα, ο φόβος και η προέκτασή του στην απομόνωση και εξουσιασμό, η στάση στο διαφορετικό είναι τα διακυβεύματα εδώ.

Παραπέρα, μια λευκή… κάπα σε πλεξιγκλάς και ένα βίντεο με τον πάπα Φραγκίσκο να μιλά για την αλήθεια, ντυμένος με μπουφάν Balenciaga – μια ψεύτικη εικόνα που είχε γίνει viral το 2023 για τις δυνατότητες και κινδύνους του ΑΙ. Το έργο AI Hyperrealism είναι το πρώτο κεφάλαιο του έργου “Anatomy of Non-Fact”, όπου η δημιουργός Martyna Marciniak σχολιάζει το πώς δημιουργείται ένα μη – γεγονός, μια συνθετική εικόνα.

Τέλος, σε ένα μεγάλο πολύχρωμο κιόσκι με αναπαυτικές μαξιλάρες που στεγάζει το Ιερό των Ονείρων, ο Pierre – ChristopheGam και το άβατάρ του προσκαλούν τον κόσμο σε ένα εργαστήρι του μέλλοντος, τον καλούν να το διαμορφώσει. Τι είδους μέλλον θέλουμε; Τι αξίες υπηρετούμε; Τα μόνα όρια είναι της φαντασίας μας, λέει.

Πληροφορίες:

Plásmata 3

We’ve met before, haven’t we?

Tέχνη – Μουσική – Κινηματογράφος – Περφόρμανς – Συζητήσεις – Γεύσεις

27.05 – 15.06.25 | Καθημερινά, από τις 18:00 | Πεδίον του Άρεως
Mε ελεύθερη είσοδο

Η περφόρμανς Approach 17. OpeningτουYoannBourgeois διαρκεί 5 λεπτά και οι ώρες παραστάσεων είναι:

28 Μαΐου & 6, 11, 13 Ιουνίου | 19:00, 19:30, 20:00

12 Ιουνίου | 21:00, 21:30, 22:00

7, 8, 10, 14, 15 Ιουνίου | 19:30, 20:00, 20:30

Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή το πάρκο γίνεται θερινός κινηματογράφος, με ταινίες δημιουργών, όπως οι Hayao Miyazaki, Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη, Victor Fleming, Γιώργος Ζώης, Luc Besson, Άρης Καπλανίδης, Γιάννης Γαϊτανίδης, Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, κ.ά.