Η Λίλα Παπαπάσχου είδε την παράσταση του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, που βασίζεται σε ένα διάσημο έγκλημα που συγκλόνισε την Ελλάδα της εποχής εκείνης και οι αθέατες πλευρές του απηχούν και στο δικό μας σήμερα
Εν έτη 2024, που η επικαιρότητα βρίθει φρικαλεοτήτων και ωμής βίας, αλήθεια τι έχει να μας πει μια αιματοβαμμένη ιστορία των αρχών του 20ου αιώνα; Ειδικά όταν με αυτήν έχουν ήδη ασχοληθεί εκτενώς σύγχρονοι της – και μεταγενέστεροι;
Η Νεφέλη Μαϊστράλη θεώρησε (και πολύ καλά έκανε) πως η γκραν γκινιόλ υπόθεση δολοφονίας και τεμαχισμού του Δ. Αθανασόπουλου, αποτελεί ιδανική αφορμή για να ειπωθούν σκληρές αλήθειες για το δικό μας σήμερα. Καταθέτοντας μία διαφοροποιημένη εκδοχή της σκοτεινής αυτής ιστορίας, φωτίζει τις αθέατες, πλευρές της, αποκαλύπτοντας το παρασκήνιο πίσω από το ίδιο το έγκλημα, αλλά και την πολύκροτη δίκη που μετατράπηκε σε “τσίρκο”.
Αντλώντας έμπνευση από το Έγκλημα της Χαροκόπου ή Έγκλημα του αιώνα, καθώς και από το γνωστό λαϊκό άσμα σε στίχους Γιακουμή Μοντανάρη και μουσική Μάρκου Βαμβακάρη “Καημένε Αθανασόπουλε”, η Ν. Μαϊστράλη μας μεταφέρει στο μακρινό 1931. Σε ένα σπίτι στην Καλλιθέα, εκεί όπου συναντάμε τους ήρωες λίγο πριν τη γιορτή των Θεοφανίων, με την πλοκή να ακολουθεί την αλληλουχία των γεγονότων, έτσι όπως καταγράφηκαν χρονικά.
Ο ταλαντούχος ηθοποιός Θανάσης Ζερίτης – που τα τελευταία χρόνια διεκδικεί τα εύσημα και ως σκηνοθέτης – αξιοποίησε υποδειγματικά κάθε σπιθαμή του σκηνικού χώρου, φέρνοντας εναλλάξ στο προσκήνιο τους ήρωες, για να μας καταθέσουν κι από μία διαφορετική όψη του δράματος.
Στήνοντας μία καινούργια δίκη, καθίζει αυτήν τη φορά στο εδώλιο του κατηγορουμένου την κοινή γνώμη. Αυτήν που με ευκολία βαφτίζει “τέρας” το αποκλίνον, και (κατά)δικάζει χωρίς ελαφρυντικά, στήνοντας ακόμα και στις μέρες μας διαδικτυακές κρεμάλες και ζητώντας δημόσιες εκτελέσεις, την ίδια στιγμή που νηστεύει και προσεύχεται για τη σωτηρία της ψυχής της (τι, μη μου πείτε ότι δεν ισχύει…)
Με δεδομένο ότι την εποχή που διαδραματίζεται το έργο η πατριαρχία – κι ως εκ τούτου η ανωτερότητα του ανδρικού φύλου – αποτελούσε κοινή παραδοχή (ή πλάνη…), ο χαρισματικός καλλιτέχνης θίγει έντεχνα το γεγονός ότι η μοίρα της γυναίκας ήταν προδιαγεγραμμένη και αναπόδραστη.
Κακούργα Πεθερά: Μια παράσταση που ξαναγράφει την ιστορία από την αρχή
Πέντε πραγματικά αξιόλογοι ηθοποιοί (ανάμεσά τους και η πολυτάλαντη συγγραφέας του έργου), με προεξέχουσα την Ελένη Ουζουνίδου «σφυροκοπούν» ανελέητα τους θεατές με τις ηλεκτρισμένες ερμηνείες τους, που σοκάρουν και συγκινούν ταυτόχρονα, με το εκφραστικό τους εκτόπισμα και τη δύναμη της αλήθειας τους.
Η Εριέττα Μανούρη – ως Βούλα – ερμηνεύει σπαρακτικά μια γυναίκα που υφίσταται ενδοοικογενειακή βία, εγκλωβισμένη στην εικόνα που έχουν η άλλη για εκείνη, με το φυσικό κάλλος της να αποτελεί ευχή και κατάρα. Παγιδευμένη ανάμεσα στη μητρική και συζυγική εξουσία, αλλά και τη δική της αμφιθυμία, παλεύει να βρει την “ταυτότητά” της. Μάταια;
Οι δύο κομβικοί ανδρικοί ρόλοι του έργου (τρεις με αυτόν του Εισαγγελέα) έτυχαν μίας εξαιρετικής διανομής. Ο συνταρακτικός Γιώργος Παπανδρέου δεν υποδύθηκε απλώς τον Τάσο, το βάναυσο σύζυγο της Βούλας (δηλαδή τον Δημ. Αθανασόπουλο) αλλά μετουσιώθηκε στην ίδια την έννοια της βίας και έδωσε πρόσωπο στο σύγχρονο όρο «τοξική αρρενωπότητα». Το ίδιο αποτελεσματικός και στο ρόλο του Εισαγγελέα, λειτούργησε ως ο καθρέφτης μίας ολόκληρης κοινωνίας που καταδίκασε a priori μάνα και κόρη, πρωτίστως λόγω φύλου κι όχι βάση γεγονότων.
Στο ρόλο του φυσικού αυτουργού-ανιψιού (βλέπε Δημήτρης Μοσκιός) ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης στον αντίποδα του A male, παρουσίασε έναν χαρακτήρα εσωστρεφή, μαλθακό και κάπως αφελή. Ο ήρωας που υποδύθηκε ανδρώνεται μέσα από τη βία, στην προσπάθειά του να φανεί αντάξιος των προσδοκιών και να αποδείξει ότι είναι άξιος του φύλου του.
Η ανατριχιαστική Ανθούλα της Νεφέλης Μαϊστράλη που λειτούργησε ως άλλος αγγελιοφόρος (η παράσταση άλλωστε βρίθει ανάλογων συμβολισμών παραπέμποντας σε πολλά σημεία στην αρχαία τραγωδία) μας έκανε να αναλογιστούμε διαχρονικές κοινωνικές και πολιτισμικές παθογένειες, εκστομίζοντας μερικές από τις πιο καίριες ατάκες του κειμένου.
Τι να πει και τι να γράψει κανείς για την Ελένη Ουζουνίδου; Για την αμεσότητά της, την αφοπλιστική γενναιότητα με την οποία προσέγγισε έναν τόσο απαιτητικό ρόλο, την απίστευτη ικανότητά της να μεταπηδά από τη μία συναισθηματική κατάσταση στην άλλη, παραμένοντας αυθεντική και πηγαία;
Η «Κακούργα Πεθερά» της είναι μία ταλαιπωρημένη γυναίκα που έμαθε να καταπιέζει τους άλλους από αντίδραση στην καταπίεση που υπέστη η ίδια, διατρανώνοντας τη θλιβερή διαπίστωση πως «η βία φέρνει βία» και πως η διεκδίκηση της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσής έχει το δικό της βαρύ τίμημα.
Το σχεδόν νατουραλιστικό σκηνικό περιβάλλον της Γεωργίας Μπούρδα, σε συνδυασμό με τα φροντισμένα κοστούμια της ίδιας, απέδωσαν με ακρίβεια την ατμόσφαιρα και το στιλ του μεσοπολέμου. Οι στρομποσκοπικοί – και λοιποί -φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη υπονόησαν πολλά περισσότερα από αυτά που το ίδιο το κείμενο αποκαλύπτει, δημιουργώντας την αίσθηση μίας επίγειας…κόλασης.
Καίρια η συμβολή της Κατερίνας Φώτη που επιμελήθηκε την κίνηση, σε μία παράσταση με χορογραφημένα τραγούδια και πολλές σκηνές ακραίας βίας, που σίγουρα απαιτούν ειδικούς χειρισμούς και την κατάλληλη σωματική προετοιμασία των ηθοποιών.
Η μουσική της Ερ. Α. Κρεμμύδα απογείωσε τη δυναμική της παράστασης και σε συνδυασμό με τους στίχους των τραγουδιών που υπογράφει η συγγραφέας του έργου άφησε ανοιχτό ένα παράθυρο ελπίδας, υποδηλώνοντας πως κάτι επιτέλους έχει αρχίσει να αλλάζει, έστω και με αργούς ρυθμούς.
Υποδειγματικό το σκηνικό περιβάλλον της παράστασης, το οποίο σε συνδυασμό με τους ευρηματικούς φωτισμούς ανέδειξε τους συμβολισμούς της παράστασης
Οι αριθμοί βέβαια παραμένουν αμείλικτοι. Τα ποσοστά των γυναικοκτονιών και της ενδοοικογενειακής βίας έχουν εκτοξευθεί, ειδικά κατά τη διάρκεια της μετα-πανδημικής περιόδου. Εκατοντάδες γυναίκες στη χώρα μας (και παγκοσμίως) υφίστανται κάθε μορφή βίας από τους συζύγους, τους συντρόφους, τα αρσενικά μέλη των οικογενειών τους, παραμένοντας σιωπηλές, με το φόβο της κοινωνικής κατακραυγής ή ακόμα κι αυτής της ίδιας της απώλειας της ζωής τους να σφραγίζει τα χείλη τους.
Όσο για τις ταμπέλες και τα στερεότυπα, μια ματιά στις ειδήσεις ή τα ποστ και τα σχόλια στα social media, αρκεί για να αντιληφθεί κανείς τον εθισμό μας στην «κλειδαρότρυπα», στο αίμα και το θάνατο, αλλά και την υφέρπουσα οργή, που καμουφλάρεται πίσω από τη μάσκα της πολιτικής ορθότητας.
«Καμιά δεν είναι μοναχή, καμιά δεν είναι ξένη
Καμιά δεν είναι υστερική, καμιά δεν είν’ καημένη»
μας λένε οι συντελεστές της παράστασης και εμείς ευχόμαστε τα λόγια τους να γίνουν κάποια στιγμή…πράξη.
Ταυτότητα της παράστασης:
Κείμενο – στίχοι: Νεφέλη Μαϊστράλη
Σκηνοθεσία: Θανάσης Ζερίτης
Σκηνογράφος – Ενδυματολόγος: Γεωργία Μπούρδα
Σύνθεση /μουσική επιμέλεια: Ερατώ Α. Κρεμμύδα
Κίνηση: Κατερίνα Φώτη
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Φωτογραφίες/ Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Τσιμπρικίδου
Παίζουν:
Πεθερά: Ελένη Ουζουνίδου
Νύφη: Εριέττα Μανούρη
Υπηρέτρια: Νεφέλη Μαϊστράλη
Γαμπρός: Γιώργος Παπανδρέου
Ανιψιός: Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης
Θέατρο Πόρτα
(Μεσογείων 59-Αθήνα)
Έως τις 13 Φεβρουαρίου 2024, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00
ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ: Γενική είσοδος 18€, Μειωμένο (Άνεργοι, Φοιτητές, ΑΜΕΑ, άνω των 65) 15€
Προπώληση: https://www.more.com/theater/kakourga-pethera/
Το έργο αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας.
* Το έργο γράφτηκε στο πλαίσιο του Εργαστηρίου New Stages Southeast του Goethe Institute [2021-22]
Η παράσταση περιέχει σκηνές βίας, ήχο από πυροβολισμούς και γίνεται χρήση στρομποσκοπικού φωτισμού.
Οι ηθοποιοί καπνίζουν επί σκηνή για τις ανάγκες της παράστασης. Κατάλληλη για θεατές άνω των 16 ετών.
