“Υποδομές και Κλιματική Αλλαγή” ήταν ο τίτλος της συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του του Συνεδρίου «Αντιμετωπίζοντας την Κλιματική Κρίση στη Μεσόγειο» – ΔΙΚΤΥΟ CLIMPACT, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Γαλλικό Ινστιτούτο.

O Συντονιστής του πάνελ, κ. Αναστάσιος Ι. Στάμου, Ομότιμος Καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και Επισκέπτης Καθηγητής του Πολυτεχνείου Μονάχου (TUM) ανέλυσε τις παραμέτρους της αξίας αλλά και των επιπτώσεων στις υποδομές εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, δίνοντας έμφαση στις συνέργειες, αλλά και στην ανάγκη προσαρμογής των έργων στις προκλήσεις του φαινομένου, με λύσεις που βασίζονται στη φύση.

Η και Γεωργία Καστραντά, διευθύντρια στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έδωσε έμφαση στην ανάγκη της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των υποδομών, με ταυτόχρονες πρωτοβουλίες για μετριασμό των εκπομπών, αλλά και τη μείωση των κινδύνων μέσω της ουσιαστικής προσαρμογής, κάτι που πρέπει να προβλέπεται ήδη από τα πρώτα στάδια των μελετών των έργων, όπως ανέφερε, ενώ ανέλυσε τις πρωτοβουλίες του υπουργείου.

Η πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Εταιρειών – Γραφείων Μελετών κα Δέσποινα Καλλιδρομίτου, τόνισε ότι έχει αλλάξει τελείως ο τρόπος με τον οποίο σχεδιαζονται οι σύγχρονες υποδομές, καθώς η κλιματική κρίση έχει καθορίσει σήμερα τις μεθόδους μελετών, όπως είπε και πρόσθεσε ότι οι μελετητές πλέον έχουν αρχίσει να υπολογίζουν την τρωτότητα του έργου σε περίπτωση μιας μεγάλης φυσικής καταστροφής. Ενώ ξεκαθάρισε ότι δε χρειάζονται “φαραωνικά”, αλλά “έξυπνα” έργα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, με τη χρήση βιωσιμων και πράσινων υλικών αλλά και την εξασφάλιση της κοινωνικής συναίνεσης.

Απ΄ την πλευρά του ο κ. Κωνσταντίνος Γκολιόπουλος, πρόεδρος, της Πανελλήνιας Ένωσης Διπλωματούχων Μηχανικών, επεσήμανε στο υψηλό επίπεδο των Ελλήνων Μηχανικών, τονίζοντας την ανάγκη για προγραμματισμό και σχεδιασμό για την εκτέλεση των έργων, με την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και νέων υλικών.

Τέλος, η κα Ελένη Βλαχογιάννη, Κοσμήτορας της σχολής Πολιτικών Μηχανικών, ΕΜΠ, επεσήμανε την ανάγκη προσαρμογής των σπουδών στις αλλαγές της εποχής, με επίκεντρο την διεπιστημονικότητα, την αλληλεπίδραση, τη διασύνδεση των υποδομών, με ταυτόχρονες προβλέψεις για τη συντήρησή τους, ενώ τόνισε την αξία της δια βίου μάθησης.

«Αντιμετωπίζοντας την Κλιματική Κρίση στη Μεσόγειο»

Έρευνες, σενάρια, εκτιμήσεις και πολιτικές που έρχονται να εξηγήσουν αλλά κυρίως να αντιμετωπίσουν το σκληρό πρόσωπο της κλιματικής κρίσης κατατίθενται από το βήμα του διήμερο συνεδρίου (18-19 Φεβρουαρίου) που διοργάνωσε το Εθνικό Δίκτυο για την Κλιματική Αλλαγή «CLIMPACT» στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, στην Αθήνα. Στο επίκεντρο των εισηγήσεων βρέθηκε η περιοχή της Μεσογείου με ειδικότερες αναφορές σε αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα.

Διονύσιος Σταμενίτης, υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλώς μια μελλοντική πρόκληση, αλλά μια άμεση και διαρκώς επιδεινούμενη πραγματικότητα. Ιδιαίτερα για την περιοχή της Μεσογείου», σημείωσε, ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Διονύσιος Σταμενίτης και πρόσθεσε ότι «σε ολόκληρη αυτήν την περιοχή, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η άνοδος της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, διαταραχή των βροχοπτώσεων απειλούν την παραγωγή τροφίμων και την ασφάλεια των αγροτών και των κτηνοτρόφων».

Ωστόσο ο υφυπουργός εξέφρασε την πεποίθηση ότι «η κλιματική αλλαγή, παρά τις προκλήσεις, μπορεί να αποτελέσει και μια ευκαιρία στον αγροτικό τομέα για να εξελιχθεί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες». Όπως είπε, «η βιώσιμη γεωργία, η πράσινη κυκλική οικονομία και οι καινοτόμες τεχνολογίες αποτελούν εργαλεία που μπορούν να διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα της αγροτικής παραγωγής και την προστασία του περιβάλλοντος» […] «Στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής καμία χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει μόνη της. Η κλιματική κρίση απαιτεί συνεργασία, καινοτομία και επιμονή. Στόχος της πολιτικής μας είναι να δημιουργήσουμε ένα μέλλον για τη γεωργία μας που θα είναι ανθεκτικό, παραγωγικό και περιβαλλοντικά υπεύθυνο».

Δρ Τάσος Γαϊτάνης, Γ.Γ. Έρευνας και Καινοτομίας

Στη σημαντικότητα του Δικτύου Climpact και στη στήριξη που του παρέχει η πολιτεία αναφέρθηκε ο Γ.Γ. Έρευνας και Καινοτομίας Δρ Τάσος Γαϊτάνης και υπενθύμισε ότι η Γ.Γ. Έρευνας και Τεχνολογίας, χρηματοδότησε το Δίκτυο σε πρώτη φάση (από την ίδρυσή του το 2019) με 3,1 εκατ. ευρώ και στη δεύτερη που υλοποιείται τώρα, με 3,5 εκατ. ευρώ.

Ο κ.Γαϊτάνης παρουσίασε συνοπτικά τις δράσεις που έχει αναλάβει η Γ.Γ. και σχετίζονται με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Είπε μεταξύ άλλων ότι «στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος ‘’Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ’’ χρηματοδοτήσαμε ερευνητικά έργα συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών φορέων για τα θέματα που διαχειρίζεται το Climpact, προϋπολογισμού άνω των 9 εκ. ευρώ». Αναφέρθηκε και στο ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης τονίζοντας ότι η αξιοποίησή της μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση των φυσικών καταστροφών αλλά και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

«Σκοπός της ελληνικής κυβέρνησης είναι να μπορέσουμε με τα κατάλληλα εργαλεία να αντιμετωπίσουμε ή ακόμα και να προλάβουμε σε κάποιες περιπτώσεις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης» […] «Είναι γεγονός ότι η χώρα μας έχει κάνει σημαντικά βήματα βελτίωσης προ τη σωστή κατεύθυνση αλλά για να μπορέσουμε να πάμε ακόμη πιο μπροστά χρειάζεται η συνεργασία όλων των δυνάμεων που συμμετέχουν στο Climpact και ακόμη περισσότερων», κατέληξε ο κ.Γαϊτάνης.

Λεωνίδας Μανωλάκος, Αντιπεριφερειάρχης Πολιτικής Προστασίας Αττικής

«Η Μεσόγειος δοκιμάζεται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η προστασία της δεν είναι επιλογή αλλά ευθύνη όλων μας. Είναι η στιγμή να δράσουμε για εμάς και τις επόμενες γενιές», είπε ο κ.Μανωλάκος ενώ τόνισε: «Το ζητούμενο και η μεγάλη πρόκληση είναι η συνέργειες και η βέλτιστη διασύνδεση μεταξύ των φορέων όπως είναι η επιστημονική κοινότητα, οι πολιτικοί φορείς, η διοίκηση, ο ιδιωτικός τομέας και η κοινωνία». Αναφερόμενος στο Δίκτυο Climpact είπε ότι «χωρίς αμφιβολία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση» και ότι «όραμα της Περιφέρειας Αττικής είναι να αποτελέσει υπόδειγμα για την άσκηση βιώσιμων πολιτικών αναζητώντας τις καλύτερες δυνατές απαντήσεις για τις προκλήσεις και τις ανάγκες της εποχής».

Γιάννης Αναστασάκης, Αντιπεριφερειάρχης Κλιματικής Αλλαγής και Βιώσιμης Κινητικότητας Κρήτης

«Η Κρήτη είναι ένα hoter spot της κλιματικής αλλαγής καθώς βιώνουμε όλα όσα προκύπτουν από την κλιματική κρίση, λίγο πιο γρήγορα και λίγο πιο έντονα», σημείωσε ο κ.Αναστασάκης και πρόσθεσε: «Δεν έχουμε πανικοβληθεί. Έχουμε εστιάσει σε συγκεκριμένες προτεραιότητες, όπως είναι ο αγροτικός τομέας» […] «Παράλληλα έχουμε ξεκινήσεις συνεργασία με φορείς του τουρισμού έχοντας συμφωνήσει επί της αρχής να πάμε στον δύσκολο δρόμο της πιστοποίησης της Κρήτης ως έναν βιώσιμο προορισμό. Αυτό προϋποθέτει και εκ βάθρων αλλαγή των αντιλήψεων και των ξενοδόχων και των τουριστικών πρακτόρων και των τοπικών κοινωνιών».

Είπε ότι «μεγάλο πλεονέκτημα της Κρήτης είναι ότι μεγάλα εκπαιδευτικά της ιδρύματα τα οποία έχουν διαμορφώσει πολλά ερευνητικά προγράμματα (περίπου 340), αλλά το μειονέκτημα είναι ότι αυτά δεν έχουν αξιοποιηθεί στο έπακρον γιατί δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα μια κεντρική διαχείριση όλου αυτού του ερευνητικού έργου».

Ανακοίνωσε με την ευκαιρία ότι «αυτή την περίοδο ξεκινάμε ένα φιλόδοξο εγχείρημα, την ίδρυση ενός περιφερειακού μηχανισμού υποστήριξης της Κρήτης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Αυτό δεν θα είναι ένα απλό παρατηρητήριο. Φιλοδοξία μας είναι να βάλουμε σε ένα ενιαίο σύστημα όλα τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα που διαθέτουμε ώστε να πάρουμε το απόσταγμα της δουλειά τους και να το δώσουμε με τρόπο εύληπτο και πρακτικό στις υπηρεσίες και τον κόσμο». […] «Μία από τις ιδέες που καταγράφονται αυτή την περίοδο και είναι να τεθεί προς εφαρμογή είναι να ενεργοποιηθεί και η επιχειρηματική κοινότητα στο πλαίσιο μιας υποχρεωτικής συνεισφοράς στα θέματα του περιβάλλοντος. Το ζητούμενο είναι να κάνουν πράγματα που θεωρούνται πιο χρήσιμα και όχι μόνο αυτά που είναι τα πιο εύκολα και πιο ‘’πιασάρικα’’ επικοινωνιακά».

Καταλήγοντας έκανε γνωστό ότι έχει εγκριθεί η χρηματοδότηση αυτού του μηχανισμού και ότι έχουν ενσωματωθεί στις δράσεις του κάποια πιλοτικά προγράμματα που θα είναι εξαιρετικά ωφέλημα για τον τόπο, όπως είναι, για παράδειγμα, ένα σύστημα έγκαιρής προειδοποίησης για πλημμύρες και ένα σύστημα παρακολούθησης των διαβρώσεων των ακτών.

καθ. Μανώλης Πλειώνης – Συντονιστής του Δικτύου Climpact και Πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών

Στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αναφέρθηκε μέσω διαγραμμάτων, ο κ.Πλειώνης δίνοντας έμφαση στις υπερβάσεις της θερμοκρασίας που καταγράφηκαν το 2023 και το 2024, οι οποίες, όπως είπε «ακόμη δεν γνωρίζουμε το γιατί συνέβησαν» Είπε ότι τα δεδομένα που συγκεντρώνονται είναι «ιδιαιτέρως ανησυχητικά». Εξέφρασε την ελπίδα «να μην είναι μόνιμη αυτή η υπέρβαση». Συμπλήρωσε ωστόσο ότι «αν πάρουμε τα στοιχεία κατά τα τελευταία περίπου 20 χρόνια και κάνουμε τη γραμμική προσαρμογή στα δεδομένα της αύξησης της θερμοκρασίας θα δούμε ότι, πλέον, θα περάσουμε μόνιμα το όριο του 1,5 βαθμού πολύ νωρίτερα από το 2030 που είχε τεθεί από τη Συμφωνία των Παρισίων». Σύμφωνα με τον κ.Πλειώνη «εάν δεν πράξουμε έγκαιρα και δεν δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις να αναστραφεί αυτή η εξέλιξη, τότε βαδίζουμε σε ένα πολύ δυσοίωνο μέλλον».

Είπε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας δεν είναι μόνο στην ατμόσφαιρα αλλά και στη θάλασσα. «Ο καύσωνας των θαλασσών», όπως παρατήρησε «δημιουργεί πολλά προβλήματα και στην αλιεία με την είσοδο ξενικών ειδών, όπως είναι οι λαγοκέφαλοι στη Μεσόγειο».

Αναφέρθηκε εκτενώς και στο κεφάλαιο των δασικών πυρκαγιών και των πλημμυρών τονίζοντας πως «τα τελευταία χρόνια αυξάνεται και ο ρυθμός και η ένταση αυτών των φαινομένων ενώ καταγράφεται αυξανόμενος και ο αριθμός των θυμάτων εξαιτίας αυτών των φυσικών καταστροφών».

Μιλώντας ειδικότερα για τις δασικές πυρκαγιές είπε ότι «οι καμένες εκτάσεις αυξάνουν χρόνο με τον χρόνο και αν κάνουμε μία γραμμική προσαρμογή στο μέλλον θα δούμε ότι μέχρι το 2050 θα έχουμε διπλάσιες καμένες εκτάσεις απ΄ότι σήμερα».

Εξετάζοντας το οικονομικό αποτύπωμα των φυσικών καταστροφών το χαρακτήρισε «δραματικό». Σύμφωνα με τον κ.Πλειώνη, «μέσα σε περίπου οχτώ χρόνια (από το 2017) το κόστος των φυσικών καταστροφών παγκόσμια έχει σχεδόν τριπλασιαστεί και από περίπου 140 δις δολάρια το 2017 έχει φτάσει το 2024 στα 320 δις δολάρια. Αν συνεχίσουμε με αυτόν τον ρυθμό, καμία οικονομία στον πλανήτη δεν θα μπορεί να ανταπεξέλθει στις συνθήκες που δυστυχώς φαίνεται να επέρχονται. Άρα αυτό που χρειάζεται είναι οι πολιτείες και οι κοινωνίες να πάρουν έγκαιρα τα απαιτούμενα μέτρα».

Πρόσθεσε ότι στις οικονομικές επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών προστίθεται και ο ανθρώπινος πόνος. Επικαλούμενος στοιχεία του Κέντρου Παρακολούθησης Εσωτερικών Εκτοπισμών του Νορβηγικού Συμβουλίου Προσφύγων , είπε ότι «παγκοσμίως, οι εκτοπισμένοι λόγω φυσικών καταστροφών είναι πολύ περισσότεροι από τους εκτοπισμένους λόγω πολέμων. Το 2022 έφθασαν τα 32 εκ οι άνθρωποι που εκτοπίστηκαν εντός των χωρών τους. Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε την πρωτοκαθεδρία σε όλη την Ευρώπη. Από το 2008 έως το 2020 είχαμε 40.000 εκτοπισμένους. Το 2021 ο αριθμός αυξήθηκε κατά 60.000 άτομα και το 2023 είχαμε 91.000 όταν η Ιταλία είχε 40.000 και η Ισπανία λίγο πάνω από 20.000.

Άρα βλέπουμε ότι η ένταση των φαινομένων και τα αποτελέσματά τους στην Ελλάδα αποκτούν μία ιδιαίτερη βαρύτητα πράγμα το οποίο πρέπει η Πολιτεία, η κοινωνία και η επιστημονική κοινότητα να το λάβουν σοβαρά υπόψη».

Ολοκλήρωση την ομιλία του με την παρουσίαση του Climpact και των στόχων του. Όπως είπε το Δίκτυο ξεκίνησε το 2019 με ένδεκα μέλη τα οποία αυξήθηκαν σήμερα σε 28.

Στους στόχους του Climpact περιλαμβάνονται: Η ενοποίηση, βελτιστοποίηση και αξιοποίηση υφιστάμενων και νέων κλιματικών υπηρεσιών και συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για φυσικές καταστροφές, η δημιουργία ενιαίας εθνικής βάσης δεδομένων, η δημιουργία Επιστημονικού Πυρήνα Αριστείας στην έρευνα για την παραγωγή νέας γνώσης σχετικά με την κλιματική αλλαγή, και η δικτύωση με σχετικούς φορείς (περιφέρεις, δήμοι, τοπικές αρχές, επιμελητήρια, επαγγελματικούς συλλόγου κ.α).

καθ. Νίκος Μιχαλόπουλος, Επιστημονικός Υπεύθυνος του Συνεδρίου

«Το πιο σημαντικό εύρημα της τελευταίας έρευνας του ICRR σχετικά με την αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη είναι ότι σε αυτή τη θέρμανση υπάρχει ανθρώπινη επέμβαση», είπε ο κ. Μιχαλόπουλος

Εξετάζοντας στοιχεία που αφορούν τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή και τις φυσικές καταστροφές, είπε ότι υπάρχει ένα αισιόδοξο και ένα απαισιόδοξο μήνυμα. «Το αισιόδοξο είναι ότι μειώνονται σταδιακά οι απώλειες ανθρώπινων ζωών κι αυτό γιατί η επιστήμη έχει προσφέρει τα τελευταία χρόνια συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Το απαισιόδοξος είναι ότι οι οικονομικές επιπτώσεις αυξάνονται ανά δεκαετία με σχεδόν εκθετικό ρυθμό».

Είπε ακόμη ότι η Μεσόγειος μαζί με το Αρκτικό Κύκλο κλιματικά θεωρούνται Hot Spot. «Στη Μεσόγειο η θερμοκρασία από τη δεκαετία του ’80 και μετά, έχει ξεφύγει από τον παγκόσμιο μέσο όρο και φαίνεται να θερμαίνεται με σχεδόν διπλάσιο ρυθμό».

Αναφέρθηκε στη συνέχεια στις δύο κατηγορίες αερίων της ατμόσφαιρα, αυτών που την θερμαίνουν και αυτών που την ψύχουν. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν το Διοξείδιο του άνθρακα και το Μεθάνιο και στη δεύτερη τα αερολύματα που στέλνουν την ακτινοβολία προς τα πίσω και ταυτόχρονα δημιουργούν τα σύννεφα.

Επικαλούμενος έρευνες είπε ότι τόσο το Διοξείδιο του Ανθαρακα όσο και το Μεθάνιο ακολουθούν τα τελευταία χρόνια αυξητική πορεία ενώ τα σωματίδια εμφανίζουν μία πτωτική τάση. «Άρα έχουμε», όπως τόνισε «τα πρώτα αέρια να θερμαίνουν περισσότερο τον πλανήτη και τα δεύτερα να τον ψύχουν λιγότερο. Έτσι έχει χαλάσει η περιβόητη ισορροπία και άρα θερμαίνουμε τον πλανήτη μας πολύ πιο γρήγορα».

Αναπτύσσοντας τα σενάρια που υπάρχουν για την περιοχή της Μεσογείου είπε ότι «τα διάφορα μοντέλα δείχνουν ότι στο τέλος του αιώνα μπορεί να έχουμε αυξήσεις της θερμοκρασίας που να ξεπερνούν και τους 5 βαθμούς κελσίου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον κύκλο του νερού, για την κατανάλωση ενέργειας, για τον τουρισμό, για τη γεωργία».