Την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ κλιμακώνει τις προσπάθειες προσάρτησης της Γροιλανδίας ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ο λευκός χρυσός της Γροιλανδίας», έχει γίνει σημείο αιχμής στη συνεχιζόμενη προσπάθεια του νησιού της Αρκτικής για αποαποικιοποίηση και ελευθερία από τους ξένους.
Το ντοκιμαντέρ, σε σκηνοθεσία των Claus Pilehave και Otto Rosing, υποστηρίζει ότι μεταξύ 1854 και 1987, οι δανικές εταιρείες εξόρυξαν πολύτιμο ορυκτό αξίας άνω των 60 δισ. δολαρίων, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή αλουμινίου, αλλά άντλησαν ελάχιστο από αυτόν τον τεράστιο πλούτο πίσω στην οικονομία της Γροιλανδίας.
Για δύο εβδομάδες, η Γροιλανδία μιλούσε γι αυτό το ντοκιμαντέρ που αποκαλύπτει τις σκοτεινές πτυχές της αποικιοκρατίας -και μάλιστα τόσο έντονα, ώστε όπως σχολίασε ο παραγωγός Μίκαελ Μπέβορτ, «ήταν πιο μεγάλο και από τον Τραμπ».
Το «Λευκός χρυσός της Γροιλανδίας» (Grønlands hvide guld), ντοκιμαντέρ διάρκειας 55 λεπτών, προβλήθηκε από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση της Δανίας (DR). Το φιλμ πραγματεύεται την πολυετή εκμετάλλευση του ορυχείου κρυολίτη στην πόλη Ιβιτούτ της νότιας Γροιλανδίας και υπολογίζει ότι τα κέρδη για το δανικό κράτος ξεπέρασαν τα 400 δισεκατομμύρια κορώνες – περίπου 46 δισεκατομμύρια λίρες.
Ο κρυόλιθος, μέχρι και σήμερα αποτελεί το βασικό υλικό για το αλουμίνιο το οποίο χρησιμοποιείται στην κατασκευή αεροσκαφών. Κατά πολλούς αναλυτές, ο κρυόλιθος ήταν αυτός που γύρισε την πλάστιγγα υπέρ των συμμαχικών δυνάμεων στον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς επιτάχυνε τη βιομηχανία κατασκευής πολεμικών αεροσκαφών και οπλικών συστημάτων. Αυτό, ίσως να αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η παραγωγή του ορυχείου κορυφώθηκε το 1942, όταν εξήγαγε 85.000 τόνους κρυόλιθου στη βόρεια Αμερική, για να χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία αλουμινίου. Τη χρονιά δηλαδή που οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήλθαν στον Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, στις 7 Δεκεμβρίου 1941.
Πολιτικός σεισμός
Στην πρωτεύουσα Νουούκ, το ντοκιμαντέρ ερμηνεύτηκε ως πολιτικός σεισμός. «Η Δανία έχει αποκομίσει τουλάχιστον 400 δισ. κορώνες από ένα μόνο ορυχείο», είχε δηλώσει τότε ο πρωθυπουργός Μούτε Μ. Έγκεδε.
Ωστόσο, στη Δανία η αρχική αποδοχή αντικαταστάθηκε γρήγορα από σφοδρή αντίδραση. Η κριτική εστιάστηκε κυρίως στον υπολογισμό των 400 δισ. κορώνων, με τον οικονομολόγο Τόρμπεν Άντερσεν, που εμφανίζεται στο φιλμ, να δηλώνει πως η εκτίμηση αφορά συνολικό τζίρο και όχι καθαρό κέρδος. Παρ’ όλα αυτά, το ντοκιμαντέρ ξεκαθαρίζει ότι ο αριθμός αφορά τον συνολικό κύκλο εργασιών από το 1854 και βασίζεται σε αρχειακά λογιστικά βιβλία, ενώ υπογραμμίζει ότι το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων καταγράφηκε στη Δανία και όχι στη Γροιλανδία.
Η DR υπερασπίστηκε το ντοκιμαντέρ επί 10 ημέρες. Ακόμα και όταν ο υπουργός Πολιτισμού της Δανίας, Γιάκομπ Ένγκελ-Σμιντ, το χαρακτήρισε «κακή δημοσιογραφία», ο διευθυντής ειδήσεων Σάντι Φρεντς επέμεινε πως δεν υπήρξαν παραβιάσεις δεοντολογίας ή ουσιαστικά σφάλματα.
Όμως τελικά, η DR ανακοίνωσε την απόσυρση και «αποδημοσίευση» του ντοκιμαντέρ, ενώ παραιτήθηκε και ο αρχισυντάκτης ειδήσεων Θόλμας Φάλμπε. Η επίσημη αιτιολογία ήταν ένα γραφικό διάγραμμα για τις πωλήσεις του κρυολίτη που είχε αφαιρεθεί επειδή κρίθηκε ανακριβές.
Ο παραγωγός Μπέβορτ θεωρεί την απόσυρση πολιτική. «Δεν αφορά την ταινία. Κυνηγούν τη DR», είπε χαρακτηριστικά. Ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας Information, Ρούνε Λίκκεμπεργκ, συμφωνεί: «Δεν είναι κρατική λογοκρισία, αλλά εταιρική πολιτική αυτοπροστασία. Ένας κακός χειρισμός για να σωθεί το brand».
Η απόφαση χαρακτηρίστηκε «τραγικό λάθος» καθώς, όπως εξηγεί ο Λίκκεμπεργκ, το φιλμ είχε ήδη ενταχθεί στον δημόσιο διάλογο και η απουσία του πλέον αποδυναμώνει τη διαφάνεια και τον πλουραλισμό
Σήμερα, που ο κρυόλιθος παράγεται τεχνητά, η πόλη Ιβιτούτ όπου έμεναν οι εργαζόμενοι στο ορυχείο, είναι μια πόλη- φάντασμα με τα κτίρια που μένουν όρθια να μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Το κοίτασμα που παρείχε το πολύ σπάνιο ορυκτό στην ανθρωπότητα για σχεδόν ενάμιση αιώνα, εξαντλήθηκε. Το ενδιαφέρον όμως, στρέφεται σε δεκάδες άλλα κοιτάσματα, άλλων εξαιρετικά σπάνιων ορυκτών που βρίσκονται στη Γροιλανδία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον αγώνα για την εξέλιξη της τεχνολογίας, την πράσινη μετάβαση, τα οπλικά συστήματα και πολλούς ακόμα τομείς.
Τι θέλουν οι Γροιλανδοί
Το ντοκιμαντέρ χτύπησε σαφώς μια χορδή με τους Γροιλανδούς καθώς σκέφτονταν το γεωπολιτικό τους μέλλον.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Verian Group που διεξήχθη πριν από τις εκλογές για την εθνική εφημερίδα Sermitsiaq, το 36% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ο «Λευκός Χρυσός» θα επηρέαζε την ψήφο τους, αν και η έρευνα δεν διευκρίνισε πώς.
Στις εκλογές επικράτησε αιφνιδιαστικά ο Γενς-Φρέντερικ Νίλσεν, ηγέτης του κεντροδεξιού κόμματος Demokraatit, ο οποίος, στα 33 του χρόνια, έγινε ο νεότερος πρωθυπουργός της χώρας. Ο Νίλσεν, ο οποίος προτιμά μια πιο ήπια προσέγγιση της ανεξαρτησίας από τη Δανία σε σχέση με τους αντιπάλους του, έσπευσε να αντιταχθεί τόσο στους στόχους του Τραμπ για τη Γροιλανδία όσο και στους αποικιοκρατικούς περιορισμούς της Δανίας.
«Δεν θέλουμε να είμαστε Αμερικανοί. Όχι, δεν θέλουμε να είμαστε Δανοί. Θέλουμε να είμαστε Γροιλανδοί», δήλωσε στο Sky News.
Ο Νίλσεν αντιμετώπισε τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς με ψυχρότητα όταν επισκέφθηκε τη διαστημική βάση Πιτούφικ στη βορειοδυτική Γροιλανδία στα τέλη Μαρτίου. Αφού ο Βανς αποχώρησε, ο Τραμπ στην Ουάσιγκτον δήλωσε δυσοίωνα στο NBC News ότι η στρατιωτική βία δεν έχει φύγει από το τραπέζι όσον αφορά την προσάρτηση του νησιού.
«Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η Γροιλανδία ήθελε να είναι ανεξάρτητη εδώ και δεκαετίες», λέει ο παραγωγός του ντοκιμαντέρ Bévort.
«Αλλά υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση σχετικά με αυτό στο εξωτερικό, αλλά και στη Δανία», σημειώνει.
«Νομίζω ότι για τους Γροιλανδούς αυτό δεν σημαίνει ότι θέλουν να είναι μόνοι τους στη μέση του πουθενά. Σημαίνει απλώς ότι θέλουν να επαναδιαπραγματευτούν τη σχέση τους με τη Δανία προκειμένου να έχουν ισότιμη θέση».
