I’ll be your mirror»
Εικαστική έκθεση της Angie Antonakis – Angakis
στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Στους εκθεσιακούς χώρους του Ιδρύματος Μιχάλη Κακογιάννη φιλοξενείται από τις 13 Μαρτίου έως και τις 9 Απριλίου η έκθεση της Angie Antonakis – Angakis με τίτλο “I’ll be your mirror”.
Όπως τονίζει η εμβληματική Tate Gallery, η αφηρημένη τέχνη είναι η τέχνη που δεν επιχειρεί μια ακριβή απεικόνιση/αναπαράσταση μιας οπτικής πραγματικότητας, αλλά σε αντιδιαστολή χρησιμοποιεί σχήματα, χρώματα, φόρμες και χειρονομίες για να επιτύχει το αποτέλεσμα της.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα, η αφηρημένη τέχνη έχει αποτελέσει ένα κεντρικό ρεύμα της σύγχρονης τέχνης. Εμφανίσθηκε ως απάντηση σε μια βιομηχανοποιημένη κοινωνία και σε μια εποχή μεγάλων πολιτικών αναταραχών, καθώς πολλοί καλλιτέχνες πίστευαν ότι η αφαίρεση θα μπορούσε να παρουσιάσει έναν εναλλακτικό και πιο βαθύ τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας.
Συχνά θεωρείται ότι φέρει μια ηθική διάσταση, καθώς μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει αρετές όπως η τάξη, η αγνότητα, η απλότητα και η πνευματικότητα.
Ορισμένοι καλλιτέχνες της «καθαρής» αφαίρεσης έχουν προτιμήσει όρους όπως ανεικονική τέχνη ή μη αντικειμενική τέχνη, αλλά στην πράξη ο όρος «αφηρημένη τέχνη» χρησιμοποιείται ευρύτατα και η διάκριση μεταξύ των δύο άλλων δεν είναι πάντα προφανής.
Καθορισμένο από γραμμές χειρονομίας, σταγόνες χρωστικής ουσίας ή περάσματα κορεσμένου χρώματος, το έργο των καλλιτεχνών της αφηρημένης τέχνης, σύμφωνα με τον Jackson Pollock, αφορούσε την έκφραση «συναισθημάτων, παρά την απεικόνιση» του κόσμου γύρω τους.
Στα έργα του «Για το πνευματικό στην τέχνη» (1910) και «Σημείο-γραμμή- επίπεδο» (1926), ο ζωγράφος και θεωρητικός της τέχνης Vassily Kandinsky, από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα και πρωτοπόρος θεμελιωτής αυτού του καλλιτεχνικού ρεύματος, κατέθεσε το μανιφέτσο της αφηρημένης τέχνης, τονίζοντας ότι δεν είναι απαραίτητη η αναφορά των πλαστικών σημάτων στην αντικειμενική πραγματικότητα.
Όπως αναφέρει η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα στο πολύτιμο εγχειρίδιο Εισαγωγή στη Μοντέρνα Τέχνη: Σημειώσεις ιστορίας της τέχνης, «για τον Καντίνσκι τα σημαίνοντα, τα πλαστικά σήματα και οι άπειροι συνδυασμοί τους, είναι πολύ ευρύτερη κατηγορία από τα σημαινόμενα (το συγκεκριμένο περιεχόμενο των γνωστών νοητών ή αισθητών).
Τα σημαίνοντα συνδέονται με την πραγματικότητα της ύπαρξης, που είναι άπειρη, ενώ τα σημαινόμενα σχετίζονται με τον κόσμο της εμπειρίας, που είναι πεπερασμένος. Αλλά η ύπαρξη είναι πολύ πλουσιότερη, έχει περισσότερα πράγματα να εκφράσει απ΄ όσα μπορούν να διοχετεύσουν τα διάφορα παραστατικά ιδιώματα.
Η επικοινωνία δεν πρέπει να στηρίζεται σε κώδικα κοινά παραδεκτό αλλά σε μια άμεση επαφή ενδοϋποκειμενική». Καταλήγοντας, σχολιάζει πως «ο Καντίνσκι αναζητεί το εγγενές περιεχόμενο της φόρμας και του χρώματος, ένα περιεχόμενο όχι δεδομένο αλλά δυναμικό, που με διάφορους συντακτικούς συνδυασμούς μπορεί να εμπλουτίζεται απεριόριστα.
Η σημασία των πλαστικών σημάτων δεν είναι προκαθορισμένη, αφυπνίζεται στην επαφή του έργου τέχνης με τον δέκτη. Σαν καταλύτης για αυτή τη διέγερση του νοήματος επενεργεί η συγκίνηση, αόρατη γέφυρα που αποκαθιστά την επικοινωνία ανάμεσα στον δέκτη και τον δημιουργό δια μέσου του έργου τέχνης.»
Αυτοί οι προβληματισμοί εμφανίσθηκαν την ίδια περίοδο και στο πλαίσιο της Φιλοσοφίας της τέχνης. Ο Benedetto Croce διατυπώνει την άποψη «Η τέχνη δεν απεικονίζει κάτι που υπάρχει, δημιουργεί κάτι καινούργιο, δεν είναι μίμηση, είναι δημιουργία».
Την θέση του αυτή συνυπογράφουν οι Καντίσκι και Κλεε. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το μοντερνιστικό κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού αναδείχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες με πρωτοπόρους τους Jackson Pollock, Mark Rothko και Barnett Newman.
Οι επόμενες γενιές καλλιτεχνών συνεχίζουν να βασίζονται στη σύγχρονη αφαίρεση ως μια ζωτική και ειλικρινή μορφή δημιουργίας τέχνης, που εκπροσωπείται πλέον και μέσα από καινοτόμες και απροσδόκητες τεχνικές αλλά και υλικά.
Η Angakis έρχεται να δώσει το δικό της στίγμα στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία της αφηρημένης τέχνης, αφαιρώντας όχι μόνο τις αμέσως αναγνωρίσιμες μορφές, αλλά και το χρώμα.
Ελαχιστοποιώντας τα υλικά της αναπαράστασης, στόχος της είναι ο εντοπισμός του ατόμου στο απολύτως απαραίτητο εικαστικό πλαίσιο μιας ακόμη εποχής συνεχών μεταβολών και σύγχυσης, με την ελπίδα πως η κοινωνική σύγχυση εξευμενίζεται στην έντεχνη αφαίρεση.
Απόντων των περισσότερο συμβατικών κωδικών της εικαστικής τέχνης, η αναγνώριση και η ταύτιση διευκολύνονται, ενώ ο λευκός καμβάς γίνεται ένας φιλόξενος χώρος που επιτρέπει στην περιρρέουσα αμφισημία να παραμείνει σε ενεργή διαπραγμάτευση με το σύνολο, υπό την πεποίθηση πως μία εμπόλεμη πραγματικότητα αποτυπώνεται καλύτερα ως διαδικασία, παρά ως παγιωμένη θέση.
Στην συγκεκριμένη έκθεση, η επιλογή της ασπρόμαυρης παλέτας της Angakis, λοιπόν, δεν χρησιμοποιείται για να δείξει μια υποτιθέμενη απόλυτη αποκρυστάλλωση μέσω του θεμελιώδους τονικού δίπολου.
Αντιθέτως, το άσπρο-μαύρο δεν συμβολίζει κάτι ξεκάθαρο, αλλά μία διαρκή αναμονή ανάμεσα στο κενό, τη μορφή και το χρώμα, όπως ακριβώς σε αναμονή βρίσκεται και η καθημερινότητα, όσων τη βιώνουν χωρίς πάντα να ξέρουν το ρόλο τους.
Το λανθάνον πρόσημο / Ντόρα Βυζοβίτου
Ο λευκός καμβάς ήταν για τον Kandinsky «γεμάτος εντάσεις, με χιλιάδες καταπιεσμένες φωνές, γεμάτος προσδοκίες».
Πέρα από το προφανές, τη δυνατότητα του λευκού καμβά να φιλοξενήσει οτιδήποτε, η περιγραφή του Kandinsky εκφράζει όχι τη δυνατότητα, αλλά την περιεκτικότητα: Τη διαρκή παρουσία του όλου στο φαινομενικά κενό. Τα σύμβολα, σε οποιοδήποτε βαθμό πιστότητας και παραστατικότητας, βασίζονται στη σύμβαση της συγκειμενοποίησης, στην παράδοση ή την παραχώρηση μιας ταύτισης.
Αυτήν ακριβώς τη σύμβαση αναδομεί η αφηρημένη τέχνη, επιστρέφοντας τα σύμβολα, τις μορφές και τους κώδικες, στη διαπραγμάτευση μιας νέας σχέσης σημαίνοντος και σημαινόμενου, πέρα από τα όρια μιας αναπαράστασης της οπτικής εμπειρίας.
Όπως αναφέρει η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα στο πολύτιμο εγχειρίδιο Εισαγωγή στη Μοντέρνα Τέχνη: Σημειώσεις ιστορίας της τέχνης, «για τον Καντίνσκι τα σημαίνοντα, τα πλαστικά σήματα και οι άπειροι συνδυασμοί τους, είναι πολύ ευρύτερη κατηγορία από τα σημαινόμενα (το συγκεκριμένο περιεχόμενο των γνωστών νοητών ή αισθητών).
Τα σημαίνοντα συνδέονται με την πραγματικότητα της ύπαρξης, που είναι άπειρη, ενώ τα σημαινόμενα σχετίζονται με τον κόσμο της εμπειρίας, που είναι πεπερασμένος. Αλλά η ύπαρξη είναι πολύ πλουσιότερη, έχει περισσότερα πράγματα να εκφράσει απ΄ όσα μπορούν να διοχετεύσουν τα διάφορα παραστατικά ιδιώματα». Ή, αλλιώς, ο λευκός καμβάς, υπερτερεί του όποιου περιεχομένου τον κυριεύσει.
Με τα έργα της Hilma af Klint και του Vassily Kandinsky, η αφηρημένη τέχνη εμφανίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν το διαρκές άγχος για τον εντοπισμό του ατόμου στο περιβάλλον του έχει ως επίκαιρο πλαίσιό του την εμπέδωση της βιομηχανοποίησης, τις μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών, τις οικονομικές προκλήσεις και τις κοινωνικές εντάσεις που θα οδηγήσουν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Την ίδια στιγμή, η πρόσφατη ανακάλυψη του φωτογραφικού φιλμ και η άμεση δημοφιλία του, συμβάλλουν στην αγωνία της εικαστικής τέχνης για την ανάπτυξη μιας έκφρασης πέρα από την αναπαραστατική πιστότητα. Πίσω, λοιπόν, στον λευκό καμβά, η αφηρημένη τέχνη αντιμετωπίζει τη συνεχή ανάγκη για έναν καινούριο κώδικα.
Πρόκειται για μια απόφαση που αμφιταλαντεύεται πάντοτε ανάμεσα στο άχθος της αντικειμενικότητας και την ευθύνη της υποκειμενικότητας, καθώς το σύμβολο επιτάσσει το σημειωτικό πεδίο με την ελπίδα πως φέρει το υποκειμενικό στο αντικειμενικό ως αναγνωρίσιμο και βιώσιμο στοιχείο του.
Αναγνωρίζοντας στην μεταβαλλόμενη κοινωνική συνθήκη μία κρίση των παραδομένων συμβόλων, η αφηρημένη τέχνη αντιπαρατάσσει στην πολυσημία της εποχής της την πολυσημία των χρωμάτων και των σχημάτων, των ελάχιστων, των αρχετυπικών συμβόλων, ελπίζοντας πως το εκατέρωθεν πρωτόγνωρο, η εξίσωση της ανασφάλειας στην κοινωνική και την καλλιτεχνική ύπαρξη θα διευκολύνει την διαδικασία της αυτοαναγνώρισης και στις δύο.
Αυτό που προσφέρει είναι, εν τέλει, το λανθάνον πρόσημο: Στην αφαίρεση της παραδοσιακής συγκειμενοποίησης, στην αφαίρεση του γνώριμου και του αμέσως αναγνώσιμου, η αφηρημένη τέχνη επιδιώκει την πρόσθεση του εαυτού στις συνθήκες του.
Η Angie Antonakis -Angakis, όπως υπογράφει- εντάσσεται συνειδητά στο ρεύμα αυτής της ιδιότυπης αφαίρεσης, προσεγγίζοντας σε αυτή τη συλλογή τον «ευάλωτο» λευκό καμβά του Kandinsky με την ελάχιστη παρέμβαση ενός μόνο τόνου και με την καλλιεργημένη ελευθερία σχημάτων που απορρίπτουν την άμεση αναγνώριση.
Εθελοντικά ανασφαλής, όπως οφείλει να είναι ως δημιουργός αφηρημένης τέχνης, απαιτεί από το κοινό της να καλλιεργήσει τη σύνδεση με τα έργα της μέσα από την αποδοχή της άβολης έντασης μιας διαπραγμάτευσης εκ του μηδενός σημαινόμενου, αντιμετωπίζοντας ανά πάσα στιγμή το σύνολο των ερμηνευτικών πιθανοτήτων.
Άλλωστε και η ίδια, ζώντας στις Ηνωμένες Πολιτείες μία περίοδο έντονων προβληματισμών και ταυτοτικών κρίσεων, συγκρούσεων και ωμής, καθημερινής βίας, χρησιμοποιεί την εικαστική τέχνη ως δοκιμή πάνω σε ένα ιδιόλεκτο που θα κατορθώσει την εκλογίκευση σύγχρονων αγωνιών, ψάχνοντας αυτό που θα συμπυκνώσει την ασφυκτική περιεκτικότητα του λευκού καμβά σε έναν στοχευμένο αντικατοπτρισμό. Κάθε καλλιτέχνης δηλώνει πως θα παράσχει αυτόν τον αντικατοπτρισμό.
Εν προκειμένω, όμως, η δήλωση «θα είμαι ο καθρέφτης σου» τονίζει την συμμετοχή στη ρευστότητα της πραγματικότητας όσων αναζητούν το είδωλό τους. Όσο λευκός είναι ο καμβάς, τόσο κενός είναι και ένας καθρέφτης, γεμάτοι, όμως, αμφότεροι, με το διαρκές και το παροδικό, αντιστοίχως.
Κάπως έτσι, οι καμβάδες της Angakis, λευκοί και μαύροι ταυτόχρονα, πλήρεις αλλά και διαθέσιμοι, εν τέλει αντιστέκονται στην παγίωση και την ολοκλήρωση, όπως τα σημαινόμενα αντιστέκονται στη συμβολοποίηση, προτιμώντας την αφαίρεση από την έκπτωση.
Τίτλος έκθεσης: I’ll be your mirror
Συντελεστές της έκθεσης
Επιμέλεια: Ντόρα Βυζοβίτου
Επικοινωνία: Μαίρη Καλδάρα
Συντελεστές καταλόγου
Κείμενα: Ντόρα Βυζοβίτου
Πρόλογος: Ξένια Καλδάρα
Φωτογραφίες έργων: Βαγγέλης Ρασσιάς
Γραφιστική επιμέλεια:
Εκτύπωση: Kappa Εκδοτική
Ταυτότητα Εκδήλωσης
Ημερομηνία: Από 13 Μαρτίου έως 9 Απριλίου 2025
Εγκαίνια: Πέμπτη 13 Μαρτίου 2025, στις 19:00
Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 18:00-21:00 | Κυριακή 12:00-20:00
Τοποθεσία: Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη, Πειραιώς 206, Ταύρος,
τηλ. 210 3418550
Eισιτήρια: Είσοδος ελεύθερη
Πληροφορίες: Μαίρη Καλδάρα, τηλ.: 6944610061, | www.mcf.gr
Angakis – Angie Antonakis
Γεννήθηκε στην Ελλάδα. Μεγάλωσε στον Καναδά. Ζει και εργάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολίτης του κόσμου αλλά οι βαθιές της ρίζες βρίσκονται στην Πελοπόννησο και την Κρήτη. Σπούδασε κοινωνικές επιστήμες αλλά αυτό που την καθόρισε από τα εφηβικά της χρόνια ήταν η αγάπη της για την τέχνη.
Αυτή η εμμονή της πρόσφερε ένα συνεχές βιωματικό ταξίδι, ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Από εκθέσεις τέχνης σε γκαλερί και μουσεία, από θεατρικές παραστάσεις, από συναυλίες, αναζήτησε τη γνώση μέσα από τη συνεχή μελέτη, την προσωπική έρευνα, την αδιάκοπη προσπάθεια.
Κι όλα αυτά με πειθαρχία και αφοσίωση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες εκλέγεται Πρόεδρος στο Parsons Bruce Art Association της Virginia. Επιμελείται σειρά πολύ πετυχημένων εκθέσεων και, με χρηματοδότηση της πολιτείας, ιδρύει το κοινοτικό κέντρο τέχνης Prizery που λειτουργεί μέχρι σήμερα και αποτελεί φυτώριο νέων καλλιτεχνών.
Δεν ξεχνάει ποτέ τη χώρα της και για να στηρίξει τους Έλληνες καλλιτέχνες της περιφέρειας ανοίγει στην Σπάρτη, την γενέθλια πόλη της, δύο αίθουσες τέχνης.
Το βλέμμα της στον κόσμο ήταν πάντα το βλέμμα ενός δημιουργού. Και έφθασε η στιγμή. Η στιγμή που γεμάτη πλέον η ίδια έπρεπε να αφήσει όλα αυτά που την ξεχείλιζαν να βγουν έξω. Και αυτή ήταν μία κίνηση, μία απόφαση χωρίς επιστροφή.
Η Angie βρήκε τον προσωπικό της δρόμο με τον προσωπικό της τρόπο. Δημιούργησε το δικό της εικαστικό αλφάβητο, το δικό της εικαστικό λεξιλόγιο και, τελικά, τη δική της αναγνωρίσιμη και διακριτή εικαστική της γλώσσα:
Έναν χείμαρρο εικόνων με έντονο το χρώμα. Το χρώμα που στη ζωγραφική έκφρασή της είναι παντοδύναμο. Η παλέτα της είναι ανεξάντλητη ακόμα και στους μαυρόασπρους πίνακές της. Το μαύρο και το άσπρο της Angie δεν είναι δύο χρώματα. Είναι όλα τα χρώματα.
Με αυτή τη γλώσσα επικοινώνησε με τους άλλους, τους πολλούς άλλους, όχι μόνο με το φιλότεχνο αλλά και με το ευρύτερο κοινό. Επιλέγει ως καλλιτεχνική υπογραφή το όνομα Angakis. Από το 2015 εκθέτει το έργο της στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Εκθέτει ατομικά και συμμετέχει σε ομαδικές εκθέσεις και καλλιτεχνικά φόρα αποσπώντας σημαντικά βραβεία, διακρίσεις και επαίνους.
Όλα αυτά τα χρόνια χτίζει μια απολύτως ιδιαίτερη σχέση με το κοινό της. Μιλώντας με ανθρώπους που έχουν στη συλλογή τους έργα της σε ξαφνιάζει το γεγονός ότι ο κάθε ένας ταυτίζεται τόσο πολύ με το συγκεκριμένο έργο της που θεωρεί ότι εκείνος μοναδικά αποκρυπτογραφεί το κρυμμένο νόημα.
Εκείνος έχει το μαγικό κλειδί που ξεκλειδώνει την πόρτα της αφήγησης της εικαστικού. Μιας αφήγησης που τελικά φωτίζει όχι τον πίνακα αλλά τη δική του ζωή.
